خاطرات روزانه / آیت‌الله هاشمی رفسنجانی/ سال 1374 / کتاب «مرد بحران ها»
جمعه 1 اردیبهشت 1374 // 20 ذیقعده 1415 // 21 آوریل 1995
به کارخانه هواپیماسازی تفلیس رفتیم. فائزه هم آمد. رییس کارخانه توضیحات داد. در سال 1941 میلادی، در زمان جنگ دوم جهانی، از ترس اشغال توسط آلمان‌ها، این کارخانه را از روسیه به گرجستان منتقل کرده‌اند. تاکنون چند نسل هواپیمای جنگی از نوع یاک و میگ و سوخو، در حدود پنج هزار فروند ساخته است. دوازده هزار نفر پرسنل و صدو بیست هزار متر مربع زیربنا و دویست و پنجاه هکتار زمین و یک باند فرودگاه دارد. اکنون مشغول ساخت سوخو 25 و میگ 29 هستند. از خط تولید بازدید کردیم.
همه جا رییسجمهور و نخستوزیر، همراه من بودند. بخشی از کارخانه را هم به ساخت مصنوعات غیرنظامی اختصاص داده و شروع به ساخت هواپیمای مسافربری کرده‌اند. در پایان بازدید، دو هواپیما مانور عملیاتی دادند که خیلیجالب بود. هواپیماها می‌توانند از زمین بدون باند برای پرواز استفاده کنند. پانصد متر بیشتر نیاز به زمین پرواز ندارند. روی ناو هم می‌توانند بنشینند. می‌توانند سرعت را سریعاً به دویست کیلومتر در ساعت برسانند. پس از عملیات، به سرعت می‌توانند اوج بگیرند و کنترل و سلامت پرواز، خیلی سریع و ساده است و قیمت هم ارزان؛ آماده‌اند تکنولوژی را به ما بدهند. به دو خلبان، دو سکه جایزه دادم.
دور دوم مذاکرات را انجام دادیم. رؤسای کمیته‌ها گزارش دادند. توافق‌های خوبی داشتیم. نظرش این است، با همکاری روسیه و آمریکا، سلاح‌های هسته‌‌ای اوکراین و قزاقستان را خواهند گرفت. با هم مصاحبه مطبوعاتی مشترک داشتیم. چند سؤال را جواب دادیم.
ناهار را آقای شواردنادزه در محل اقامت من خورد؛ با غذای ایرانی. همسرش هم میهمان عفت بود. عصر با هم به فرودگاه رفتیم. با بدرقه رسمی، سان و رژه به سوی تهران پرواز کردیم. در فرودگاه مهرآباد، مصاحبه‌ای انجام شد[1]. به خانه آمدیم. شب بچه‌ها جمع شدند.
[1] - در بخشی از این مصاحبه آمده است: «در گرجستان، وضع از هر جهت عالی بود. برایمان قفقاز فوق‌العاده مهم است و در مجموعه منطقه ما، قفقاز و آسیای میانه برای جمهوری اسلامی و جمهوری اسلامی برای آنها اهمیت فوقالعادهای پیدا کرده است. سه چهار سال است که فشار بعضی قدرتهای دنیا روی آنها بوده است که خیلی بهÃ Äما اعتماد نکنند. این فشارها بهکلی بینتیجه مانده است. همه اعضای هیأت ما احساس میکرد که در گرجستان، آنها هر چه توان داشتند، به کار بردند که هیأت ما راضی از این سفر برگردد. آنها لمس کردند که جمهوری اسلامی، خیلی میتواند برایشان کارساز باشد. همه چیز کشورشان را در اختیار ما گذاشتند که ما مطلع بشویم و با هم تصمیم بگیریم. ما هم در بخشهای عمده‌ای با آنها به تصمیم رسیدیم. البته موافقتنامههاییکه امضا شده است و چیزهایی که هنوز امضا نشده، موکول به تشکیل جلسه کمیسیون مشترک در یک ماه آینده شده است. به نظرم تحول عمده‌ای اتفاق خواهد افتاد؛ البته بیشتر در جهت رونق گرجستان.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمیرفسنجانی، مصاحبههای سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.