خاطرات روزانه / آیت‌الله هاشمی رفسنجانی/ سال 1374 / کتاب «مرد بحران ها»
پنجشنبه 17 فروردین 1374 //5 ذیقعده 1415 // 6 آوریل 1995
پیش از اذان صبح، با صدای مرغان نغمه‌خوان باغ بیدار شدم و دیگر نخوابیدم. تا ساعت هفتونیم گزارش‌ها را مطالعه کردم و اخبار رادیوهای بیگانه را گوش دادم. در مورد حوادث اسلامشهر بزرگنمایی می‌کنند. به فرودگاه رفتیم. به سوی محل سد کارون 3 پرواز کردیم. در راه آقایان [بیژن نامدار]زنگنه، [وزیر نیرو] و [محمدحسین] مقیمی، استاندار [خوزستان]، توضیح می‌دادند. در محل سد، آقای [حبیبالله] بی‌طرف، مجری طرح، توضیح داد. از کارهای انجام شده برای جاده‌های دسترسی و... بازدید کردیم و با انفجاری عظیم برای اجرای بدنه سد، رسماً کار اجرایی بدنه آغاز شد.[1]
205 متر، ارتفاع سد و نزدیک سه میلیارد مترمکعب، ظرفیت مخزن و قدرت تولید، سه هزار مگاوات برق و با صدو چهل میلیارد تومان هزینه ریالی و دویست وهشتاد میلیون دلار هزینه ارزی، این سد ساخته می‌شود. در جمع مدیران، آقای زنگنه، [وزیر نیرو]، توضیحات داد و من صحبت دلگرمکننده داشتم.[2]
به سوی شهر ایذه پرواز کردیم. اجتماع عظیم مردم ایذه، بیش از انتظار بود. خیلیگرم و پُرشور و با سرودی دلنشین[3]، به سبک بختیاری و هوسه[4] مردان و زنان و گرداندن دستمال‌ها بالای سر زنان. امام جمعه و نماینده، خیرمقدم گفتند و من صحبت‌های امیدوارکننده و تشکرآمیز داشتم[5]. بلافاصله به سوی مسجدسلیمان پرواز کردیم و از فضا
دانشگاه آزاد اسلامی ایذه را دیدیم. در همان مراسم، اسناد هزاران هکتار مراتع را به مرتعداران دادم. در راه، [آقای غلامرضا فروزش]، وزیر جهادسازندگی، دربارة کارهایش توضیح داد.
در مسجدسلیمان، آقای محسن رضایی و ارتشی‌ها و هوانیروزی‌ها خیرمقدم گفتند و پدرپیر آقای رضایی، به سادگی یک بختیاری پیشاپیش بود. بلافاصله به سوی محل اجتماع رفتیم. کیلومترها از میان صفوف مردم گذشتم؛ خیلیگرم و عطوفانه استقبال کردند. تعجب است، از این همه محبت!
در اجتماع مردم، بچهها سرود خواندند[6] و [آقای سیدقاسم یعقوبی]، امامجمعه و [آقای ناصر سهرابی]، نماینده[7] و آقای [محسن] رضایی[8] خیرمقدم گفتندو مردم فوق‌العاده گرم و عطوفانه برخورد نمودند و نسبت به آقای رضایی هم خوب احساسات ابراز کردند. من هم سخنرانی گرم و پُروعده‌ای، به خصوص برای ایجاد اشتغال از طریق توسعه مزارع زیتون و کاردستی و دامداری و تکمیل جاده مسجدسلیمان ـ شهرکُرد کردم.[9] شهر به خاطر تمام شدن فعالیت‌های نفتی و نشت گازها از زیر زمین به سطح زمین و پوسیدگی لوله‌های آب و بیقوارگی شهر که در یک دوره طولانی، گسترده شده و اشغال نقاط خوب توسط ارتش، مشکل دارد.
ناهار در میهمانسرای وزارت نفت خوردیم. بعد از نماز و استراحت به سوی سد کارون گدارلندر[10] [مسجدسلیمان] که با اعتبارات ژاپن ساخته می‌شود، حرکت کردیم. تونل‌های انحراف آب ساخته شده و برای ساخت بدنه و نیروگاه آماده می‌شوند. اعتبار نیروگاه به خاطر فشار آمریکا تأخیر دارد. بنا است دو نیروگاه هزار مگاواتی ساخته شود؛ یکی با وام ژاپن و دیگری با هزینه خودمان. سفیر ژاپن هم آمده بود. از تونل‌ها با ماشین عبور کردیم؛ خیلی عظیم است. در اجتماع حضار، آقای زنگنه گزارش داد و من صحبت مفصلی دربارة اهمیت کارهای سدسازی داشتم.[11] از لوح افتتاح، پرده برداشتم. با انفجار، مرحله جدید را شروع کردند.
به سوی شوشتر پرواز کردیم. در راه در منطقه عقیلی در شمال شوشتر فرود آمدیم. گزارش مهم یکپارچه‌سازی پنج هزار هکتار توسط مدیرکل کشاورزی داده و پرده‌برداری شد. کار مهمی است؛ محصول را سه برابر کرده. مردم روستاهای اطراف با احساسات گرم، جمع شده بودند. برایشان صحبت تشویق‌آمیز کردم.[12]
پرواز کردیم. در کنار اجتماع مردم در شوشتر جدید، کنار استادیوم فرود آمدیم. اجتماع خیلیعظیم و پُرشوری بود. سرود جالبی توسط بسیجی‌ها خواندهشد. [آقایسیدمحمدحسن آلغفور]، امامجمعه و [آقای ذبیحاللهکریمی]، نماینده، خیرمقدم گفتند و من صحبت کوتاهی کردم که به خاطر غروب، کوتاه و فهرست شد. از ستایش از مردم شوشتر و وعده‌های امیدوارکننده حرف زدم.[13]
به سوی اهواز پرواز کردیم. در راه، مدیر واحد شعیبیه نیشکر توضیح داد. از فضا اراضی طرح را دیدیم؛ خیلی خوب است. هر هکتار، نزدیک به یک میلیون تومان هزینه می‌برد. پیمانکار آن وزارت دفاع است.
سرشب، هنرمندان استان خوزستان آمدند. به صورت تواشیح، اشعاری در وصف من و شعری برای فلسطین خواندند. آقای [محمدرضا] موالیزاده، نماینده اهواز، صحبت کرد و خیرمقدم گفت. من در اهمیت هنر و هنرمند متعهد صحبت کردم.[14] سپس با چند پیرمرد، از بقایای مجاهدان جنگ جهانی دوم که با انگلیسی‌ها جنگیده‌اند، ملاقات کردم. هدیه‌ای به آنها دادم.[15]
با علما و روحانیت خوزستان، ملاقات گرمی داشتیم. آقای [موسوی]جزایری، [امام جمعه اهواز]، صحبت مفصلی کرد و من هم مفصلتر حرف زدم و تحلیل‌هایی برای روشنی افکارشان ارایه دادم.[16] شام خوردیم و ساعت دوازده شب به مقر آمدم. خاطرات را نوشتم و اخبار ساعت دوازده را گرفتم و ساعت نیم بامداد خوابیدم. محسن هم از تهران آمد و گزارش‌ها را آورد.
[1] - سد کارون ۳ یکی از بزرگترین سدهای ایران است که بر روی رودخانه کارون در شهرستان ایذه، شهر دهدز، در جنوب غربی کشور احداث شده‌است. نیروگاه این سد در حال حاضر با تولید سالیانه ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی یکی از بزرگترین نیروگاه‌های برق‌آبی کشور است. هدف از احداث سد و نیروگاه کارون ۳، تأمین بخشی از برق مورد نیاز کشور ایران و نیز کنترل سیلاب‌های مخرب است. ساختگاه سد و نیروگاه کارون ۳، در ۲۸ کیلومتری شرق شهرستان ایذه و در فاصله ۶۱۰ کیلومتری دهانه رودخانه کارون در شمال شرقی استان خوزستان است. این طرح در حدود ۱۲۰ کیلومتری بالادست سد شهید عباسپور (کارون ۱) قرار دارد. فاصله هوایی طرح کارون ۳ از اهواز، تقریباً ۱۴۰ کیلومتر است. ارتفاع بدنه سد ۲۰۵ متر و حجم مخزن سد سه میلیارد مترمکعب است.
[2] - آقای هاشمی، درباره اهمیت سد کارون 3 گفت: «این سد، چهره منطقه را دگرگون خواهد کرد. سدی که 200 میلیون دلار در سال درآمد دارد، تأثیرات اقتصادی زیادی در منطقه خواهد داشت و در برنامه پنجساله دوم، با تصمیمات اقتصادی خوبی که گرفته شده، طرح‌های عظیم و سودمندی اجرا خواهد شد.» ایشان با اشاره به توانایی و قدرت ساخت سدهای عظیم با اتکا به نیروهایمتخصص داخلی، بر ساخت سدهای مهم بر روی رودخانه کارون تأکید کرد و ضمن قدردانی از اجرای طرح‌های سدسازی به دست نیروهای داخلی، اظهار داشت: «خارجی‌ها برای اجرای چنین طرحهایی، از ما پول زیادی می‌خواستند، اما اکنون مهندسین و کارشناسان ایرانی، این طرح‌های عظیم را می‌سازند.» ایشان خطاب به مجریان طرح گفت : «حرکتی که در پروژه‌های سدسازی آغاز کرده‌اید، حرکتی تاریخ‌ساز است و امروز شروع عملیات اصلی سد کارون 3 با انفجاری که در بدنه آن صورت دادید، انفجاری در حرکت تاریخ است.» رجوع‌کنید ← کتاب«هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374، دفتر نشر معارف انقلاب،1396.
[3] - ترجمه بخشی از سرود چنین بود: «دشمنان از حرف تو وحشت دارند، انگشتان را به لب گرفته‌اند و از اسم تو هراسان، شب تب می‌کنند. آقای هاشمی! اگر رفتی به پایتخت، برو به جماران و از جانب ایل بختیاری، جماران را بوسه‌باران کن.» این سرود محلی با گویش بختیاری، آنقدر با احساس خوانده شد که آقای هاشمی گفت: «این سرود گرم بختیاری شما را اگر به همین لحن شیرین بختیاری، به گوش دنیاداران امروز برسانند، آنها می‌فهمند که با این مردم، راهی جز از در مسالمت وارد شدن، وجود ندارد.»
[4] - هوسه یا یَزله، نوعی رقص محلی و حرکات موزون است که در مناطق جنوبی ایران رواج دارد و با دست زدن همراه است. این مراسم در شادیها و عروسی‌ها و استقبال از یک میهمان عالیقدر اجرا می‌شود. نحوه انجام آن بدین صورت است که افراد با گرفتن کمر فرد جلویی، تشکیل یک قطار انسانی میدهند و با ضربآهنگ شعر یزله، به نرمی قدم برداشته و به جلو می‌روند.
[5] - آقای هاشمی، اجتماع پُرشور مردم شهرستان ایذه را مشت محکمی بر دهان آمریکا توصیف کرد و گفت: «آمریکا باید بداند که پنجه در پنجه این مردم انداختن، دیوانگی است. اگر کاخ‌نشینان کاخ سفید، اجتماع شما و آنچه را که ما امروز می‌بینیم، می‌دیدند، دیگر برای انقلاب ما خط و نشان نمی‌کشیدند و می‌فهمیدند، نباید با چنین مردمی پنجه در پنجه بود.» ایشان از منطقه ایذه به عنوان منطقه‌ای مستعد و مساعد برای پیشرفت یاد کرد و قول مساعد داد که طرح‌های زیتون‌کاری و آبادکردن مراتع در این منطقه به مورد اجرا گذاشته شود و کارها با تلاش بیشتری دنبال گردد. آقای هاشمی خاطرنشان کرد: «مردان و زنان بختیاری، همیشه مردمی خوب، قهرمان و تلاشگر بودند و در جبهه جنگ، نشان دادند که دوستدار واقعی انقلاب هستند.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.
[6] - قسمتهایی از آن سرود زیبا چنین بود: «تو قلب ملتی ای هاشمی جان، تو یار امتی ای هاشمی جان. الهی هاشمیمان زنده بادا، همیشه هاشمی پاینده بادا. بنگراین مسجدسلیمان را چه زیبامنظر است، قلب خوزستان و کشور، در جنوب کشور است.»
[7] - نماینده مسجدسلیمان ضمن عرض خیرمقدم گفت: «امروز چه کسی آمده که آسمان شهرمان را منور و زمین پُرتلاطم مسجدسلیمان را با قدوم مبارک خویش مزین فرموده است؟ امروز سردار دلاوری که دیروز در جبهه‌های جنگ با لباس بسیجی به عنوان دفاع از آرمانهای انقلاب، همراه شما جنگید و از حیثیت استان پُربرکت خوزستان دفاع کرد و امروز در جبهه بازسازی با یاران و سربازان اسلام یعنی دولتمردان، آمده است تا آسیبدیدگی شما عزیزان را برطرف نماید، خوشآمدی ای سردار سرافراز.»
[8] - آقای محسن رضایی گفت: «من هم به عنوان یک همشهری کوچک شما، میخواهم در محضر مبارک فرمانده عزیز و مجاهد بزرگ جبهه‌های جنگ، از ایشان تشکر کنم که زحمت کشیدند و به شهر ما خوش آمدند. امیدوار هستیم که قدوم مبارک ایشان که در جای جای این کشور، موجب خیر و برکت و موجب پیروزی و سربلندی برای این ملت مظلوم و پرافتخارمان شده است، برای شهرما هم مثل گذشته، همراه و قرین با موفقیتهایی برای شما باشد. سرور بزرگواری را امروز ما در شهرمان داریم که نه تنها در میدان سیاست و میدان دیپلماسی، یکی از شخصیتهای بزرگ بین المللی هستند، بلکه در زمینههای علوم و مسایل علمی، چه جدید و چه قدیم، دارای نبوغ فراوان و استعدادهای وسیعی هستند که ان شاءاللّه در آینده، ملت بزرگوارما استفادهها خواهند برد.»
[9] - آقای هاشمی، از شور و احساسات مردم قدردانی کرد و اظهار داشت: «بختیاری‌ها انصافاً شاداب در صحنه انقلاب و مثل همیشه تاریخشان سرافراز و بالنده بوده و هست. اما اکنون ما در مسجدسلیمان، شکوه سلیمانی را با غیرت و شجاعت انقلابی و شور خاص خودتان می‌بینیم. ملت ایران در تاریخ خود، همیشه نمونه‌های روشنی از پیشتازیÃ Äبختیاری‌ها را دیده‌اند و خواهند دید.» ایشان همچنین از طرح‌های زیتون‌کاری، برنجکاری و قالیبافی، به عنوان طرح‌های قابل اجرا در مسجدسلیمان، به منظور رفع بیکاری یاد کرد و گفت: «در آینده نزدیک، منطقه به یک جایگاه توریستی تبدیل خواهد شد.» آقای هاشمی خاطر نشان ساخت: «انگلیسی‌ها از همان زمانی که اینجا را به تصرف درآوردند، شیره جان اینجا را مکیدند و هیچ طرحی هم برای آینده آن پیاده نکردند.» ایشان، تشکیل جلسه ویژه هیأت دولت، برای حل مشکلات مسجدسلیمان را به آنان نوید داد و اظهار امیدواری کرد که نتایج این تصمیمات در آینده ثمربخش خواهد بود. رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.
[10] - گدارلندر، روستایی است در 25 کیلومتری شمال شرقی مسجدسلیمان در استان خوزستان که سد مسجد سلیمان در نزدیکی آن احداث شده است. این سد با ۱۷۷ متر ارتفاع از نوع سدهای خاکی می‌باشد.
[11] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در حال حاضر ساخت 30 سد مهم در مناطق مختلف کشور در دست اجرا است که با پایان یافتن عملیات آنها، تحولی جدی در اقتصاد ایران به وجود خواهد آمد. این سازندگی و اجرای طرح‌های بزرگ، یقیناً کشور را از کمبود احتمالی انرژی در دوره‌های آینده نجات می‌دهد و ما می‌توانیم انرژی مطمئنی را از کارون، برای کشورمان تأمین کنیم. دولت ژاپن هم تحت تأثیر فشارهای آمریکا قرار نگیرد و تجربه پتروشیمی را تکرار نکند، زیرا ما ذره‌ای نگران نیستیم و تحت هر شرایطی طرح را با یاری نیروهای ایرانی به اتمام خواهیم رساند.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.
[12] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «از کارهای با ارزش در کشور، ارتقای راندمان محصولات کشاورزی است و در برنامه دوم توسعه، این مهم استمرار خواهد یافت. با آگاهسازی مردم از اجرای طرح‌های بهینه برای تولید محصولات کشاورزی، می‌توان میزان استقبال آنان را نسبت به اینگونه طرحها بیشتر کرد.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.
[13] - آقای هاشمی، از شوشتر به عنوان دارالمؤمنین یاد کرد و گفت:« شهرستان شما برای مردم دنیا شناخته شده است و این شهر جایگاهی بلند در تمدن بشری دارد. بسیاری از افتخارات ایران و آسیا در همین شهرستان بوده و تمدنهای زیادی، از این خطه به دنیا معرفی شده است.» ایشان ابراز امیدواری کرد، با تکمیل بزرگراه تهران ـ بندر امام (ره) و عبور آن از شوشتر، مردم اقصی نقاط میهن به رأیالعین، نظاره‌گر این گنجینه ذخایر تمدن باشند. آقای هاشمی گفت: «آن روزی که مسئولیت جبهه‌ها با ما بود، نیروهای شوشتر از جمله نیروهایی بودند که در خطوط دفاع مقدس می‌درخشیدند. این بسیجیهای فداکار که نمونه‌هایشان را در صف جلو جمعیت متأسفانه، روی ویلچرها می‌بینیم، شیران آنروز در میدان نبرد و جانبازان عزیز امروز و مشعلهای هدایت ما در سطح جامعه هستند.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.
[14] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «این جلسه برای من بسیار شیرین و مطلوب است، چون همین چند لحظه مرا برگرداند به آن عالم طبیعی که با جاذبه‌های نفسانی به آن تعلق دارم. انقلاب اسلامی باعث شد که یک بستر بسیار مناسبی در دنیای منحرف، برای هنرمندان واقعی بهوجود آید. هنر در همه جوامع بشری یک ودیعه الهی است. من امروز در مسجد سلیمان، ایذه و اندیمشک، چیزهایی دیدم که خیلی دلم می‌خواست، وقت داشته باشم، با بیان یا قلم در جایی ثبت کنم. کاش فراغت داشتم تا این احساسات را ثبت کنم.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی،Ã Äسخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.
[15] - واقعه جهاد عشایر غیور شیعه خوزستان علیه استعمار انگلیس، یکی از نهضتهای اسلامی ملت مسلمان ایران علیه استعمار در قرن اخیر است. آقای هاشمی، در دیدار با این عشایر، ضمن قدردانی از شجاعتهای آنان در مقابله با نیروهای اشغالگر انگلیسی، گفت: «من خیلی خوشحالم شما را می‌بینم. شما یادگار شریفترین جهادهای کشور ما هستید. وجود شما در میان مردم الهامبخش است. حضور شما در میان مردم درسی بود تا با دفاعی مقدس، دشمنان را از خاک کشور بیرون راندند؛ همانگونه که شما انگلیسی‌ها را بیرون کردید.»
[16] - آقای هاشمی، با تأکید بر لزوم تقویت روحیات معنوی جامعه، القائات دشمن را مبنی بر ناتوانی انقلاب در اداره کشور، واهی دانست و روند روبه رشد انقلاب را خنثیکننده تمام تصورات باطل دشمنان خواند و گفت: «انقلاب اسلامی به دنیا ثابت کرد که دین اسلام، با احکام متعالی خود، نه تنها موجب عقبماندگی جامعه نیست، بلکه می‌تواند به بهترین وجه، دنیا و آخرت جوامع انسانی را تأمین کند. تبلیغ وجود منافات بین دین و زندگی مرفه دنیوی انسانها از سوی دشمنان، از دیگر توطئه‌های دشمنان، ضداسلام بود که تجربه انقلاب اسلامی، پوچ بودن این عقیده و تفکر نادرست را به اثبات رسانید.» ایشان سازمان روحانیت را نشأت گرفته از وجود آیاتعظام و مراجع بزرگ تشیع در طول تاریخ دانست که همچنان با وجود شخصیتهای بزرگ و نورانی اسلامی، قداست، برکت وخیرات خود را برای جامعه حفظ کرده است. آقای هاشمی، با اشاره به تبلیغات مسموم دشمنان، برای انحراف افکار مردم به ویژه جوانان از اسلام و احکام متعالی آن گفت: «روحانیت امروز جامعه، باید با آینده‌نگری و پرداختن به مسایل اساسی و زیربنایی که استقلال واقعی کشور را به همراه دارد، آینده و سرافرازی جامعه ایران را بیمه کند. روند حرکت حوزه‌های علمیه و انفاس پُربرکت آیاتعظام و مراجع معظم، سرمایه‌های بزرگ برای روحانیت امروز است که روحانیت با مدد گرفتن از روحیات معنوی آیاتعظام، در جهت رفع موارد نیاز قشر جوان جامعه بکوشند.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های سال 1374»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1396.