خاطرات روزانه / آیتالله هاشمی رفسنجانی/ سال 1373 / کتاب «صبر و پیروزی»
چهارشنبه 4 آبان 1373 20 جمادیالاول 1415// 26 اکتبر 1994
سفر رییسجمهور آمریکا به خاورمیانه و بهخصوص به سوریه و اردن و امضای پیمان صلح اسراییل و اردن در صدر اخبار است. برای آماده شدن جهت سفر به ترکمنستان، ملاقات کمی در دستور کارم گذاشتهاند.
استانداران و فرمانداران و دادستانهای سراسر کشور، برای توجیه سیاست مبارزه با گرانفروشی آمدند. سیاستها را برایشان توضیح دادم.[1] آقایان آلاسحاق، [وزیر بازرگانی] و [اسماعیل] شوشتری، [وزیر دادگستری] هم روش اجرایی کار خود را گفتند. کارها را تا ظهر تمام کردم.
به دکتر [حسن] روحانی گفتم، در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، بهانهجویی دانشجویان بر سر شهریه گرفتن از دروس مردودی، برای تکرار دروس را بررسی کنند.
ساعت دو و نیم بعد از ظهر در فرودگاه بودیم و با مصاحبه کوتاهی و بدرقه رسمی پرواز کردیم. ساعت چهار بعد از ظهر به عشقآباد رسیدیم. یک ساعت تفاوت وقت است. دکتر ولایتی و آقازاده و ترکان و مهدی و یاسر و حسین همراه بودند. استقبال گرمی با سان و رژه و رقص و آواز کودکان و حضور بزرگان و سُفرا و وزرا داشتند. قبل از رؤسای جمهور ترکیه و آذربایجان و نخستوزیر پاکستان رسیده بودیم.
با همراهی آقای نیازُف یکسره به دفتر کارش رفتیم و بلافاصله گفتوگوی خصوصی را دو نفره با یک مترجم از آنها آغاز کردیم؛ مثل همیشه شروع کرد به دادن خبرهای خصوصی وغیرعلنی و صادقانه و مطالب لازم را در اختیار گذاشت:
1 - دربارة آذربایجان گفت، روسها با ریاست [حیدر] علیاف مخالفاند و او را برکنار خواهند کرد و احتمالاً مُطلّباف را میآورند. مقداری از علیاف بدگویی کرد و گفت امضای قرار کنسرسیوم از سوی روسیه، بدون اطلاع یلتسین بوده و آن را چرنومردین، نخستوزیر امضا کرده و اکنون مخالفت میکند. در جواب سئوال اینکه خود ترکمنستان، چگونه توانسته علیرغم نظر روسیه، در مورد مدیریت منابع نفتی دریای خزر با ایران و هلند قرارداد مشارکت امضا کند؛ گفت این کار حوزه جدید توسعه مخازن، در دست بهرهبرداری است.
2- در مورد طلب نهصد میلیون دلاریشان از اوکراین بابت فروش گاز گفت، چند دولت غربی، چهارصد میلیون دلار بابت طلب پس دادند که بقیه را ده ساله قسطبندی کنند. نامهای در این خصوص از آقای [بیل] کلینتون، [رییسجمهور آمریکا] ارائه داد وبا من مشورت کرد؛ گفتم بهتر از وضع موجود است.
3 - در مورد روسیه گفت، یلتسین و چرنومردین میمانند. فردا پارلمان رأی اعتماد میدهد -که همین طور هم شد- بابت عدم شرکت یلتسین و هیأت روسی، برخلاف قرار در جشنهایشان، گفت آنها گرفتار مسأله پارلمان فردا هستند؛ توجیه درستی نیست.
4 – آقایان نظربایف و کریماُف هم شرکت نکردهاند. از آنها مطابق معمول بدگویی کرد و گفت اختلاف اصلیاش با اسلام کریماُف، بر سر گرمی روابط ترکمنستان با ایران است و برای نمونه، خرید دویست دستگاه مینیبوس از ایران و حل مشکل ترابریشان را ذکر کرد و گفت، کریماُف اعتراض کرده و به او جواب دادهام، هم ارزانتر است و هم کیفیت بهتر دارد؛ چرا نخریم و خیلی هم از ما ممنون است. دو سه روز پیش، ضمن نامهای از دادن ماشینها قدردانی کرده است.
5 - در خصوص مدیریت دریای خزر گفت، سیاستش با ما و روسیه نزدیک است و آذربایجان و قزاقستان نظر دیگری دارند.
6 - در مورد خط لوله گاز، تأکید کرد که آمریکا و روسیه و قزاقستان با عبور از ایران موافقاند و ژنرال [الکساندر] هیگ، فردا بناست نتیجه تلاش برای تأمین پول طرح را بدهد.
7 - از هیگ نقل کرد که او به کمک دوستانش در کنگره آمریکا، گروهی را تشکیل داده که با سیاست [وارن] کریستوفر، [وزیر امور خارجه آمریکا] در مورد فشار بر ایران مخالفت میکنند. تلاش دارد هیگ را دوست ایران معرفی کند.
8 - تعریف زیادی از محبوبیت ملی خود در رضایتمندی مردم و پیشرفتهایشان کرد؛ ضمن انتقاد از سیاست سایر جمهوریهای جدیدالاحداث شوروی سابق.
9 - در مورد جنگ قرهباغ گفت تا حکومت تسلیم روسیه و آذربایجان نباشد، روسها نمیگذارند جنگ تمام شود. دعوت از [عبدالرشید] دوستم و اسماعیلخان از افغانستان را توجیه کرد و گفت آنها را در جایگاه رؤسا نمیآورد. من هم تأییدش کردم.
به اقامتگاه رفتم؛ یکی از چند هتل از دوازده هتل که جدیداً ساختهاند. هتلها کوچک است. خانم [بینظیر] بوتو، [نخستوزیر پاکستان] و همراهانش آمدند. از لغو سفرم به هند خوشحال بودند و از شیوع بیماری مالاریا در هند بعد از طاعون گفتند، ولی پیشنهاد کردند، در سفر بعدیام، برای حل اختلاف هند و پاکستان تلاش کنم. در مورد طرح مسأله کشمیر در سازمان ملل مشورت کرد. گفتم اگر مثل سابق، رأی کمی دارند، مطرح نکنند. خودش هم چنین نظری دارد، ولی از جو مخالف میترسد. قرار شد دو وزیر خارجه بررسی کنند.
درخواست کرد که اجازه بدهیم، فائزه برای مسأله ورزش بانوان به پاکستان سفر کند. در مورد خط لوله گاز صحبت شد. قرار شد در بررسی مسیر تسریع شود؛ خیلی نیازمندند. دربارة اکو و اجلاس [سران سازمان کنفرانس اسلامی در] مراکش صحبت شد. گفت آنها هم هنوز در مورد سطح هیأت تصمیم نگرفتهاند.
شب شام را تنها در اتاقم خوردم. برنامه تلویزیون را دیدم؛ تقریباً تمام وقت مربوط به ورود میهمانان جشن است. ترکیه، ایران، پاکستان و آذربایجان، همه را به طور کامل پخش کردند؛ جز آذربایجان را که نشان از بیاعتنایی است.
[1] - آقای هاشمی، سیاستهای گذشته دولت برای افزایش تولید به عنوان پشتوانه اصلی کالا در کشور را یادآور شد و گفت: «اکنون پس از تحقق این مهم، زمان آن رسیده است که با سودجویی اشخاص و مراکزی که حاضر به پذیرش سود عادلانه کالاها نیستند، برخوردی جدی و مؤثر انجام شود تا با ادامه سیاست حمایت از تولید کنندگان، واسطهها و اخلالگران در بازار حذف شوند و کالاها با نرخهای واقعی بهدست مصرف کنندگان برسد. هوشیاری، همکاری و هماهنگی کامل بین دستگاههای مجری طرح، مسئولان و آحاد مردم که همواره پشتوانه سیاستهای دولت بودهاند، موفقیت حرکت اخیر را تضمین میکند. طرح نصب دستگاههای مخصوص محاسبه فروش کالا و کنترل برحسب قیمتها در فروشگاههای بزرگ نیز در اجرای طرح اخیر در دست بررسی است. طرح اعلام کالاهای اساسی تحت کنترل دولت، مقطعی نبوده و به تدریج سایر اقلام و کالاهای مورد نیاز تا رسیدن بازار به حد تعادل و ثبات نیز شامل آن میشود.» ایشان با توصیه مسئولان به پرهیز از افراط و تفریط در اجرای طرح مبارزه با گرانفروشی تصریح کرد: «باید حرکت کلی به سمتی باشد که فرهنگ کار و کسب اسلامی بر بازار حاکم شود و تولید کنندگان و خرده فروشان با قناعت به سود عادلانه و پرهیز از احتکار و سودجویی، موجبات جلب رضایت خداوند و دعای خیر مردم را فراهم کنند. البته تسریع در ایجاد فروشگاههای زنجیرهای بزرگ و تقویت شرکتهای تعاونی مصرف در سراسر کشور از سوی وزارتخانههای بازرگانی و تعاون و اجرای دقیق قانون تعزیرات حکومتی و همکاری و هماهنگی مسئولان در سراسر کشور برای تحقق این امر ضرورت دارد.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای 1373، دفتر نشر معارف انقلاب، 1395.