خاطرات روزانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی؛ سال 1370؛ کتاب سازندگی و شکوفایی
دوشنبه 28 بهمن | 13 شعبان 1412 17 فوریه 1992
نزدیک ساعت هشت صبح، برای ملاقات با میهمانان اجلاس اکو، به دفتر مطالعات وزارت امور خارجه رفتم. [آقای ارکی بایف]، معاون نخست‌وزیر قرقیزستان آمد. گفت رئیس‌جمهور یک استاد دانشگاه است که در گذشته سابقه سیاسی نداشته و خود او هم همکار دانشگاهی اوست و به خاطر همین صبغة فرهنگی و علمی‌شان، توجه به فرهنگ و دانشگاه دارند. گفت بنا دارند با کشورهای غربی، ژاپن و کره [جنوبی]، برای استفاده از امکانات آن‌ها همکاری کنند. توضیحات زیادی از اوضاع کشورش داد.
[آقای ایاز مُطلّب‌اف]، رئیس‌جمهور آذربایجان آمد. از درگیری با ارامنه اظهار نگرانی کرد و مدعی حمایت روسیه از ارمنستان شد. آقای نیازُف رئیس‌جمهور ترکمنستان و همراهان آمدند. توضیح زیادی از وضع کشورش داد. او نسبت به روسیه و همسایگانش اظهار بی اعتمادی کرد و خواستار عبور لوله گاز از ایران به سوی ترکیه شد. گزارش مذاکراتش با وزیر امورخارجه آمریکا را داد که شرط‌هایی برای افتتاح سفارت داشته و می‌خواسته با مخالفان دولت تماس بگیرد که نتوانسته و گفته است که ترکمنستان برای اصلاح روابطش با ایران واسطه شود.
[آقای یولداشف شوکت]، رئیس‌مجلس اُزبکستان آمد. مذاکرات و درخواست همکاری شبیه سایر جمهوری‌ها کرد. سپس [آقای گاتایانف]، معاون نخست وزیر قزاقستان آمد. اطلاعات زیادی از وضع خودشان و سایر جمهوری‌ها به ما داد. جلسه با سران آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و سفیر روسیه داشتیم. پیشنهاد ایران مبنی بر تأسیس سازمان همکاری کشورهای ساحل دریای خزر مطرح شد؛ با بحث کوتاهی همگی پذیرفتند. قرار شد نماینده‌ای برای تدوین سازمان و اساسنامه تعیین کنیم. ظهر در همان‌جا ماندم. نماز و ناهار و استراحت انجام شد.
ملاقاتی با [آقای قیّم‌اوف]، وزیر امورخارجه تاجیکستان و همراهان داشتم. خیلی صمیمی به نظر می‌رسند و فارسی حرف می‌زنند وکمک زیاد در همه زمینه‌ها می‌خواهند. از روس‌ها و بعضی همسایگان و من‌جمله فساد افغان‌ها نگرانند؛ قول همکاری دادم؛ همگی از دعوت به اجلاس اکو در ایران ممنون‌اند.
برای گنجاندن همکاری مسلمانان قبرس شمالی، جلسه خصوصی با اوزال، نوازشریف و همراهان‌شان داشتیم. تفاهم کردیم و به اعضای اکو تقدیم نمودیم. جلسه اختتامیه تشکیل شد. نمایندگی‌های قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان صحبت کردند. سپس گزارش اجلاس آنکارا ارایه شد. بعد از اهدای جوایز و امضای اسناد، نواز شریف و من صحبت کردیم و بیانیه اختتامیه قرائت شد.[1]
محل برگزاری اجلاس دوم و سوم، ترکیه و پاکستان تعیین شد. بعد از ختم جلسه
و نماز، با خبرنگاران مصاحبه مطبوعاتی داشتم.[2] عکس دسته‌جمعی با سران گرفته شد. با رئیس‌جمهور آذربایجان درخصوص آموزش نظامی آن‌ها در ایران و سفر دکتر ولایتی به آنجا برای میانجیگری با سرعت بیشتر، به خاطر نگرانی آن‌ها از وضع موجود، مجدد مذاکره کردیم.
سپس با حضور وزیران نفت، نیرو، راه و ترابری، صنایع، امورخارجه و رئیس بانک مرکزی، با آقای نیازف ملاقات مجدد داشتیم درباره همه رشته‌های همکاری مذاکره کردیم و مذاکرات و توافق‌های حاصله جمع‌بندی شد. قرار شد برای چاپ اسکناس آن‌ها و آذربایجان و... اقدام کنیم.
ساعت نُه و نیم به خانه آمدم. عفت هم امروز با خانواده نوازشریف ملاقات دیگری داشته و از آن‌ها راضی است. هدایا رد و بدل شده است.
[1] - رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی‌رفسنجانی، سخنرانی‌های‌سال 1370»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1392.
[2] - آقای هاشمی در مصاحبه با خبرنگاران، در پاسخ به این سوال که آیا توسعه همکاریهای منطقه‌ای در سیاست بلندمدت کشور است و آیا تضاد بین سیاستهای دولت ترکیه و رییس جمهور آن مشاهده می‌شود و مساله کشتی ایرانی در ترکیه به‌کجا رسیده است؟ گفت: «در مورد اکو و فعالیت‌های بین‌المللی و همکاریهای منطقه‌ای، ما سیاست بلندمدت داریم. کشورمان حلقه وصل اعضای اکو از نظر جغرافیایی است و در واقع ما قلب این سازمان هستیم و نقش بسیار جدی در آینده خواهیم داشت، به‌ویژه بین کشورهای اسلامی. در مورد سیاستهای ترکیه، در محدوده اکو مشکلی نداریم، ولی شاید مسایلی در جاهای دیگر داشته باشیم که بهتر است از طرف مقابل پرسیده شود. درمورد کشتی شدیداً اعتراض داریم، ولی دولت ترکیه می‌گوید کار قضایی است، محموله مشکلی ندارد. به نظر ما مشکل مالکیت کشتی است که به قبرس مربوط می‌شود و اخیراً سئوالی از مجلس ترکیه شده، راجع به اینکه آیا دولت ترکیه با قبرس در جنگ است یا خیر و قرار است حکم قضایی بر همین اساس صادر شود. در هر صورت این یک اقدام غیردوستانه و نادرست است.» برای مطالعه متن کامل مصاحبه، رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی‌رفسنجانی، مصاحبه‌های‌سال 1370»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1392.