خاطرات روزانه آیت الله هاشمی رفسنجانی / سال ۱۳۷۶ / کتاب «سردار سازندگی»
خیلی خشک و سرد سران کشورهای اسلامی با رهبری در سالن اجلاس!
سه‌شنبه ۱۸ آذر ۱۳۷۶//۸ شعبان ۱۴۱۸ // ۹ دسامبر ۱۹۹۷
نزدیک ساعت ده صبح به محل اجلاس سران [سازمان کنفرانس اسلامی] رفتم.[1] در اتاق انتظار با رهبری و آقای ناطق نوری، [رئیس مجلس] و آقای خرازی، [وزیر امور خارجه] نشستیم. آیت‌الله خامنه‌ای گفتند که تقاضای ملاقات یاسر عرفات را رد کرده‌اند؛ نظر من این بود که بپذیرند، ولی قبول نکردند. وزیر امور خارجه هم نظر ایشان را تأیید می‌کند.
به سالن رفتیم. در وسط سالن جلوی جایگاه میهمانان، برای ما چند نفر صندلی مخصوص گذاشته بودند. با نطق آیت‌الله خامنه‌ای، جلسه افتتاح شد. اول صحبت، بلندگوی داخل سالن قطع شد؛ گرچه از طریق اتاق ترجمه و صداوسیما به مستمعین دیگر و میهمان‌های صاحب گوشی صدا می‌رسید؛ خیلی بد شد. ناراحت شدیم و معلوم بود که رهبری هم خیلی ناراحتند و چند بار در بین سخنرانی آب خوردند و نطق هم طولانی شد.
سپس آمدند از وسط سالن و از بین میهمانان عبورکردند. توقع این بود که میهمانان بایستند و ابراز احساسات کنند که نکردند. خیلی خشک و سرد برخوردکردند. گویا تبلیغاتی که رسانه‌های خارجی در مورد نابجا بودن افتتاح کنفرانس توسط رهبری کرده‌اند، بی اثر نبوده.
سپس نخست‌وزیر مراکش صحبت کرد؛ به جای ملک حسن که رئیس کنفرانس در دوره قبل بوده و به ایران نیامده و ریاست را تحویل آقای خاتمی داد. آقای خاتمی هم سخنرانی طولانی ایراد کرد و چون با تأخیر شروع شده بود و نطق‌ها هم طولانی‌تر از زمان پیش‌بینی شد، بخشی از برنامه صبح را به عصر موکول کردند.
بعد از نماز ظهر در اتاق مجاور، برای ناهار به هتل استقلال رفتیم. ضیافت از طرف آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رئیس‌جمهور] بود. در سالن اجلاس، با آقایان حافظ اسد، [رئیس‌جمهور سوریه] و عمرالبشیر [رئیس‌جمهور سودان] و [امام‌علی] رحمان‌اُف، [رئیس‌جمهور تاجیکستان] و [حیدر] علی‌اُف، [رئیس‌جمهور آذربایجان] و [یوسف] بن‌علوی، [وزیر امور خارجه عمان] و آقای نوازشریف، [نخست‌وزیر پاکستان]، احوال‌پرسی کردیم. در سر میز ناهار، دو طرف من آقایان [سلیمان] دمیرل، [رئیس‌جمهور ترکیه] و نوازشریف بودند. در ضمن ناهار با آقای دمیرل درباره کسر بودجه و تورم ۸۰ درصدی ترکیه و احتمال انحلال حزب رفاه و وصل شدن لوله‌های گاز دو کشور و مسائل قبرس و عراق صحبت‌کردیم. با آقای نواز شریف، درباره بحران اخیر پاکستان که پیروز شده و تروریسم و افغانستان و انرژی صحبت‌کردیم.
به دفترم رفتم و گزارش‌ها را دیدم؛ احتمال می‌دادم روی اختلال وضع صدا در اجلاس هوچی‌گری زیاد بشود. عصر [آقای عمر البشیر]، رئیس‌جمهور سودان به ملاقات آمد. توضیح داد درباره توافق با شورشیان جنوب که به نظر امتیازات زیادی گرفته‌اند و از برنامه‌های آینده گفت. [آقای آلفا عمر کناره]، رئیس‌جمهور مالی آمد. تشکر کرد از برگزاری خوب اجلاس و مذاکره شد درباره وعده‌ها و توافقاتی که در سفر قبل ایشان به ایران داشته‌ایم که هنوز اجرا نشده است. قرار شد وزارت امور خارجه پیگیری کنند.
[آقای رفیق حریری]، رئیس‌جمهور لبنان آمد. به خاطر درد کمر در اثر تصادف، برای بالا رفتن از پله‌ها مشکل داشت که تحمل‌کرد. در مذاکرات، خواسته مهم او این بود که ایران کمک‌هایی را که به گروه‌های لبنانی مثل حزب الله و... دارد، از طریق دولت بدهد. شب، [آقای امیر حسن بن‌طلال]، ولیعهد اردن آمد. درباره صندوق زکات سازمان کنفرانس اسلامی پیشنهادی داشت و درباره فلسطین و روابط دوجانبه صحبت‌کردیم.
[1] - هشتمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی اولین دوره‌ای بود که از زمان تأسیس قرار بود در ایران برگزار شود. مقدمات برگزاری این اجلاس از زمان ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی با کلنگ خوردن محل برگزاری این مراسم آغاز شد. سیدمحمد صادق خرازی به عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور و رئیس ستاد برگزاری اجلاس سران انتخاب شد. این اجلاس اما سرانجام بعد از چند سال با ورود سران و نمایندگان عالی‌رتبهٔ بیش از ۵۰ کشور اسلامی به تهران، صبح روز ۱۸ آذرماه ۱۳۷۶، با سخنان آیت‌الله خامنه‌ای افتتاح و در سالن اجلاس سران به ریاست سیدمحمد خاتمی رییس‌جمهوری وقت، آغاز به کار کرد.
روزنامه جمهوری اسلامی در شماره همان روز با اشاره به افتتاح این اجلاس نوشت: «از اوایل بامداد دیروز تا نیمه شب گذشته سران و نمایندگان کشورهای اسلامی با ورود به فرودگاه مهرآباد مورد استقبال رییس جمهور و همچنین معاون اول رییس جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان قرار گرفتند. تا آخرین ساعات شب گذشته تعداد ۲۵ رییس‌جمهور، ۲ امیر، ۲ ولیعهد و ۱۰ نخست‌وزیر و معاون رییس‌جمهور وارد تهران شده‌اند. همچنین دبیرکل سازمان ملل متحد، دبیرکل اتحادیه عرب، دبیرکل فائو، دبیرکل اکو و چند شخصیت بین‌المللی دیگر برای شرکت در هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی وارد تهران شده‌اند.» به نوشته این روزنامه بیش از ۱۲۰ خبرنگار، عکاس و فیلمبردار رسانه‌های داخلی و خارجی کار پوشش خبری و تصویری این رویداد بزرگ را عهده‌دار بودند.
سخنران افتتاحیه هشتمین اجلاس کنفرانس اسلامی، رهبر انقلاب بودند. آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان خود با تاکید بر اینکه «ایمان، مجاهدت و پرهیز از تفرقه تنها شروط تحقق اعتلای علمی و عزت سیاسی مسلمانان است»، افزودند: «سازمان کنفرانس اسلامی می‌تواند مظهر اتحاد حقیقی کشورهای مسلمان در مسائل و منافع مشترک آنان باشد، این کنفرانس باید قطعنامه‌های خود را تا اجرای کامل پیگیری کند تا این اجلاس‌ها برای ملت‌های ما دستاوردی داشته باشد.»
رهبر انقلاب در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه «مخالفت ما با آنچه بدان گفت‌وگوی صلح خاورمیانه می‌گویند به دلیل ناعادلانه بودن، استکباری بودن و تحقیرآمیز بودن و بالاخره غیرمنطقی بودن آن است»، افزودند: «حضور دشمنی مانند حکومت صهیونیستی در قلب قلمرو اسلامی، شاید می‌توانست ما را به یکدیگر نزدیک‌تر سازد، ولی دست‌های مرموز استکبار این خطر را هم از برابر خود برداشت و با ما کاری کرد که ما اینک از یکدیگر بیشتر می‌ترسیم تا از دشم!»
سیدمحمد خاتمی رییس‌جمهوری اسلامی ایران که ریاست سازمان کنفرانس اسلامی را برعهده داشت نیز در این نشست گفت: «سازمان کنفرانس اسلامی باید نقش مهمی در حل اختلافات جهان اسلام داشته باشد.» خاتمی با بیان اینکه «شهروندان جامعه مدنی اسلامی صاحب حق در تعیین سرنوشت خود هستند»، گفت: «جامعه مدنی که ما خواستار استقرار آن هستیم به طور ریشه‌ای و اساسی با جامعه مدنی غربی که از تفکرات فلسفی یونان و تجربیات سیاسی روم سرچشمه گرفته اختلاف ماهوی دارد، جامعه مدنی مورد نظر ما ریشه مدینة‌النبی دارد.» او درباره اسرائیل هم گفت: «سرشت زورمدار، نژادپرست و ستیزه‌جوی رژیم صهیونیستی به طور جدی صلح و امنیت منطقه را تهدید می‌کند.»
برگزاری هشتمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در تهران بازتاب وسیعی در رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای داشت. از جمله شبکه تلویزیونی «سی. ان. ان» همزمان با این اجلاس به نقل از یک تحلیلگر امور خاورمیانه اعلام کرد «در حالی که امریکا نتوانست هم‌پیمانان خود را در کنفرانس دوحه گردهم آورد، ایران بیش از پنجاه و پنج کشور اسلامی را در تهران گردهم آورده و این یک پیروزی پر ارزش است.» شائول بخاش استاد دانشگاه‌های امریکا به این شبکه تلویزیونی گفت: «گردهم آمدن سران این تعداد از کشورها که برخی از آن‌ها کینه و خصومت شدیدی با یکدیگر دارند تنها به احترام ایران انجام گرفته است زیرا آن‌ها معتقدند باید روابط با تهران بهبود یابد.» روزنامه الشرق‌الاوسط چاپ همزمان لندن و بیروت هم در سرمقاله خود با اشاره به اهمیت این اجلاس نوشت: «مسلمانان جهان به همایش تهران چشم امید دوخته‌اند.»
تصاویر ضمیمه
