یکشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۷۶// ۹ صفر ۱۴۱۸// ۱۵ ژوئن ۱۹۹۷
بعد از نماز صبح دیگر نخوابیدم. شب هم کم خوابیده بودم. برای برنامه اجلاس و اصلاح نطقم و ملاقاتها مطالعه کردم. ساعت ۸ صبح، آقای ماهاتیر محمد، [نخستوزیر مالزی] برای ملاقات آمد. با هم صبحانه خوردیم. مذاکرات کوتاه و درباره توسعه همکاریها بود. ساعت ۹ به ملاقات آقای سوهارتو، [رئیسجمهور اندونزی] رفتیم. همگی در همین هتل اقامت دارند. صحبت تشریفاتی و دوستانه بود.
سپس برای اجلاس، به کاخ مجاور رفتیم. در اجلاس، آقایان دمیرل و اربکان از ترکیه و همه سران دیگر سخنرانی کردند؛ مجموعاً دو ساعت صرف سخنرانیها شد، با مضامین شبیه به هم. فقط من در صحبتهایم به آمریکا حمله کردم؛[1] به خاطر بهرسمیتشناختن بیتالمقدس برای پایتخت اسراییل که برخی انتقادها را در کشورهای اسلامی و عربی برانگیخته و به هیأتهای دیگر پیشنهاد دادم که بیانیه در این خصوص از سوی اجلاس داده شود؛ نپذیرفتند. انتظار داشتم که اربکان بپذیرد؛ او هم نپذیرفت. خیلی محتاط شده و میترسد.
اسناد را امضا و مبادله کردیم و خبرنگاران عکس تهیه کردند. سپس به دروازه کاخ در ساحل بُسفُر رفتیم. عکس و فیلم در جمع سران گرفتند. بعد از نماز، برای ضیافت به کشتی رفتیم. با آقای اربکان، دو سه ساعتی روی آب گشتیم و ناهار را در حال حرکت صرف کردیم. دو طرف من اربکان و [کمال] جنزوری، نخستوزیر مصر بودند. با جنزوری، صحبتهای دوستانهای داشتیم. خیلی خوشحال شد. نظرم را درباره سازش مصر با اسراییل پرسید. گفتم به نفع مصر و اسراییل شد و به ضرر اسلام و عرب. خواستار تجدید روابط شد. گفتم با روابط مادون سفارت موافقیم. تصمیم و حکم امام، مانع تجدید سفارت است.
عصر به ملاقات آقای دمیرل رفتیم. صحبت درباره مسائل پ.ک.ک و ادعای فرارکردن آنها از عراق به ایران بود که بنا شد گروه تحقیق مشترک تشکیل دهیم. سپس مصاحبهای با کانال ۷ تلویزیون ترکیه کردم.[2] با هلیکوپتر به فرودگاه رفتیم. ساعت ۱۲ شب، بدون استقبال رسمی وارد تهران شدیم. ساعت یک بامداد خوابیدم. هم نماز و هم شام را در هواپیما داشتیم.
[1] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «طرحهای ارائه شده در گروههای کاری و تصویب ۶ طرح به عنوان طرحهای اولویتدار گروه ۸، اقدام مناسب و ارزشمندی است که کاملاً مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران میباشد. این تلاشها در راستای قوام و شکوفایی این تشکل و به منصه ظهور رساندن فعالیتهای مشترک صنعتی و اقتصادی میان ۸ کشور اسلامی از اهمیت ویژهای برخورد است. به همین منظور پیشنهاد مینمایم، گروه کاری صنعت کشورهای عضو بررسی پروژههای بزرگتر مشترک صنعتی را نیز در اولویت کاری خویش قرار داده و نتایج حاصله را به اجلاس آتی سران ارائه نمایند؛ مثل ساخت مشترک هواپیمای جت مسافربری، قطارهای سریع السیر مسافربری، لوکوموتیو، ماهوارههای مخابراتی، تجهیزات صنایع نفت و نمونههایی از این قبیل تجربههای موفقی که برخی از کشورهای این گروه در توسعه اقتصادی داشتهاند، میتواند راهنمای سایر کشورهای عضو باشد. وجود مناطق آزاد تجاری در اکثر این مناطق از طریق یکنواختکردن قوانین و مقرارت حقوقی و اداری مربوطه و همچنین تشویق بخش خصوصی در کشورهای گروه ۸ به سرمایهگذاری در این مناطق راه را برای ادغام هر چه بیشتر اقتصاد این کشورها از یک طرف و گسترش همکاریهای صنعتی، علمی و مبادله اطلاعات فنی از طرف دیگر میگشاید. همکاران محترم، مایلم نگرانی عمیق خود را از مصوبه اخیر کنگره آمریکا در خصوص انتقال سفارت آن کشور از تلآویو به بیت المقدس و معرفی این شهر مقدس به عنوان پایتخت رژیم اشغالگر فلسطین ابراز نموده و آن را تجاوزی آشکار به حقوق حقه ملت فلسطین و بیاعتنایی به امت اسلامی و نشانگر مواضع غیر عادلانه آمریکا اعلام نمایم. این عمل خود دلیلی متقن بر عدم صلاحیت آمریکا برای میانجیگری در مسأله فلسطین است و برگ دیگری بر اثبات دنبالهروی از سیاستهای رژیم صهیونیستی در راستای تأمین منافع اسرائیل غاصب است. تصمیم انتقال سفارت از تلآویو به بیت المقدس ایجاب مینماید که جهان اسلام، به ویژه این تجمع مهم به عنوان نمایندگان اکثریت جمعیت جهان اسلام، برخورد مناسبی را با آن داشته باشد.» رجوع کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای ۱۳۷۶»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۳۹۸.
[2] - در بخشی از این مصاحبه آمده است: «ترکیه و ایران دو کشور دوست استراتژیک هستند که منافع آنها به هم گره خورده است. معمولاً هر چه به یکی از دو کشور آسیب بزند، اثر منفی آن روی کشور دیگر هم خواهد بود. طبیعی است که افراد فهمیده و دلسوز مایل نیستند روابط این دو کشور را تیره کنند. مسأله پ.ک.ک این روزها در ترکیه مطرح است و ایران هم مسأله کردها را دارد. دلیلی ندارد که ما مایل باشیم آنها توفیقاتی داشته باشند. ترکیه دوست ماست، اما پ.ک.ک روابط دوستانهای با ما ندارد. من فکر میکنم آنهایی که این اتهام را مطرح میکنند، قصد دارند مشکل خودشان را بهجای دیگری منتقل کنند و عجز خودشان را بپوشانند. ما پیشنهاد کردیم که یک گروه مشترک از دو کشور تشکیل شود، نماینده مخصوص من و آقایان دمیرل و اربکان هم در آن گروه باشند و هر ادعایی را رسیدگی کنند. مشکلاتی زیادی را تحمل میکنیم. در شمال عراق که جنگ میشود، عده زیادی به ایران میآیند و مشکلاتی را به وجود میآورند. چون به صورت قاچاق میآیند. اسلحه با خود میآورند و گاهی حیوانات مریض آنها مرضهایی چون طاعون گاوی را با خود میآورد که هزینه زیادی برای ما دارد. طبیعی است مایلیم عراق امن باشد تا این اتفاقها رخ ندهد. از مسئولان ترکیه هم میخواهیم که این مشکلات را درک کنند.» رجوع کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، مصاحبههای ۱۳۷۶»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۳۹۸.