خاطرات روزانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی/ سال ۱۳۷۵ / کتاب «سردار سازندگی»

[1] - آقای هاشمی، در نخستین گردهمایی از سلسله «همایش‌های ادواری مروری بر حقوق زنان در قانون مدنی ایران»، با بیان این مطلب که هیچ مکتبی به‌اندازه اسلام عمیق و واقع‌بینانه به حقوق زنان توجه نکرده است، خطاب به شرکت‌کنندگان در این همایش گفت: «قرآن می‌فرمایدکه تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد و حقوق زن باید عادلانه داده شود. سعی کنید فکر و ذهن خودتان را از پیشداوری‌هایی که برخی عواطف و یا تقلیدها به‌وجود می‌آورد، خالی کنید. مسأله مهم این است که این همایش و مطالعات بعدی، کاملاً براساس اصول علمی و تحقیقی و با توجه به واقعیت‌ها و مقتضیات برگزار شود. براساس عقاید ما که خداوند، عالم مطلق به فطرت و مقتضیات انسان است، طبعاً کسی مناسب‌تر از خدا نیست که دین و مقررات را با فطرت هماهنگ کند، آگاهی مطلق پایه و اساس این اصل بسیار محکم قرآنی است. مقررات اسلام، مربوط به زمانی است که در هیچ نقطه دنیا، چنین مقررات عادلانه‌ای نبود. صدها سال بعد از آن زمان، تازه در اروپا بحث‌های جدی مطرح شد که آیا اصلاً زن و مرد، هر دو انسان کامل هستند؟ آیا روح زن، مثل روح مرد جاویدان است یا نه؟ در دوران اخیر، نهضت حقوق زنان در غرب، خدمات فراوانی برای زنان انجام شده، اما چون مبنایش آگاهی‌ها و علم مطلق نیست، اشتباهات فراوان و خطرناکی نیز داشته‌اند. استفاده از نظریات محققین اسلام‌شناس در این همایش ضروری است. من تأکید می‌کنم که علمای اسلام‌شناس، باید حتماً هدایت این بحث را بر عهده بگیرند؛ همان‌طور که، حقوقدانان زبردست که احاطه برقوانین ما دارند هم باید حضور داشته باشند و همچنین باید با استفاده از روان‌شناسان و جامعه‌شناسان، به‌طور جامع بحث و بررسی کرد که نتیجه آن می‌تواند به صورت کتاب ارزشمندی منتشر شود. اسلام و به ویژه قرآن، همه ابعاد شخصیت و حقوق زن را در نظر گرفته و ما هیچ افراط و تفریطی نمی‌بینیم. وقتی از بُعد تاریخی نگاه می‌کنیم، اسلام بسیار حکیمانه به نقش سرنوشت ساز بعضی از زنان در ادوار گذشته اشاره می‌کند، تا جایی که به این اندازه به مردها اشاره نشده است. آیاتی از قرآن که مشخصاً به زنان اشاره دارد؛ مثل سوره مریم، آیات مربوط به مادر، خواهر و همسر حضرت موسی، و نیز داستان حضرت سلیمان و بُلقیس و موضوع همسر حضرت نوح و همسر حضرت لوط، هدف قرآن در این آیات، داستان‌سرایی نیست، بلکه اهداف عمده تربیتی دارد و از لحاظ حقوق اجتماعی، خانوادگی، سهم اقتصادی و همه (Äمسائل در قرآن و اسلام تعادل بسیار جدی بین زن و مرد وجود دارد. خوشبختانه اجتهاد اسلام، پویا، تحول‌پذیر و همراه با منطق است و ما معتقدیم در متن اسلام چیزی مخالف عقل نیست و همین‌طور اعتقاد داریم، حکم عقل هیچ‌گاه مخالف احکام واقعی اسلام نیست، اما تشخیص و فهم اینها کار هر کسی نیست و باید متفکران برجسته بحث کنند و بررسی‌های بسیار وسیع و کارشناسانه داشته باشند. همه کارشناسان اسلام قبول دارند که احکام اسلام با منطق سازگار است و ما این را یک محور برای اجتهاد می‌دانیم و قضاوت‌ها در این مورد نمی‌تواند فردی باشد. قرآن می‌فرماید، حقوق زنان به اندازه وظایف و تکالیف‌شان متعادل است و بین حقوق و تکالیف آنها نسبتی وجود دارد و این تعبیر یک اصل قطعی قرآنی است که حقوق زن از لحاظ برخورداری از سهم اجتماعی و حقوق متعادل در خانواده و جامعه، بر اصول عادلانه استوار است.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.

[2]- آیت‌الله سیدمرتضی شریف‌عسکری (۱۲۹۳-۱۳۸۶)، مشهور به علامه‌عسکری، سیره‌نگار، پژوهشگر تاریخ اسلام و حدیث‌شناس و رییس دانشگاه اصول دین بود. ایشان از اعضای شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و از روحانیان فعال علیه رژیم بعث عراق و مدت‌ها از اعضای کادر اصلی حزب الدعوه الاسلامیه، به شمار می‌رفت.

[3] - رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، مصاحبه‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.

[4] - زمین‌لرزه اردبیل در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۷۵، ساعت ۱۶: ۲۷: ۱۸ در روستای نیر رخ داد. ژرفای این زلزله ۱۰ کیلومتر بود و بزرگی آن ۶٫۱ در مقیاس ریشتر اعلام شد. این زمین لرزه باعث تخریب کامل منازل و تأسیسات زیربنایی 136 روستا در نیر، هیر و سرعین گردید و همچنین ۱۴۰ روستا هم در شهرستان‌های اردبیل، گرمی، مغان، مشکین‌شهر، سرعین و نیر دچار آسیب شدند. در حدود ۱۰ هزار رأس احشام نیز در این حادثه تلف‌شد. شدت (Äزمین‌لرزه به حدی بود که در اکثر شهرهای استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی، استان گیلان و زنجان احساس شد و در شهر اردبیل باعث وحشت مردم شد. شمار کُشتگان زلزله، حدود ۱۱۰۰ نفر و تعداد زخمیان ۲۶۰۰ نفر برآورده شد. بی‌خانمان‌شدگان نیز ۳۶ هزار نفر اعلام شد. خانه‌های خشتی و گلی اطراف اردبیل، تاب تحمل زمین لرزه ۶.۱ ریشتری را نداشت و به شعاع ۳۵ کیلومتر، تمام روستاهای اطراف مرکز زمین لرزه، به طور کامل تخریب شد. پس از بازسازی، روستاهای نیر و هیر، این دو روستا به شهر تبدیل شدند.