خاطرات روزانه آیت الله هاشمی رفسنجانی/ سال ۱۳۷۵/ کتاب سردار سازندگی
روزی که حتی صفحات تقویم هم گنجایش معرفی طرح های سازندگی را نداشتند.
چهارشنبه 31 مرداد 1375 | 5 ربیع‌الثانی 1417 21 آگوست 1996
به قبرستان شهدا و علما در تخت‌فولاد رفتیم. مقبره فاضل هندی[1] افتتاح و کار ساخت مقبره شهید [حسین] خرازی، [فرمانده لشکر امام حسین (ع)] آغاز شد. این کار در برنامه نبود و تا عصر، باعث تأخیر در همه برنامه‌ها شد. برای مراسم افتتاح چند طرح آب و برق، به منطقه تیران و کرون پرواز کردیم. طرح‌های برداشت آب از سد زاینده‌رود، انتقال به نایین و کاشان و کوهپایه به ورزنه و جرقویه و هیرمند و پشت سد خمیر، برای تیران و بیست روستا و کشاورزی، ساخت نیروگاه کوچک آبی در مسیر و چند خط انتقال برق، با توضیحات آقای زنگنه، [وزیر نیرو] و مدیران آب و برق استان و صحبت من،[2] شروع به بهره‌برداری یا اجرا شد. چون طرح آب برای کاشان، گران‌تر از مبلغ پیش‌بینی شده بود، گفتم محدودتر و ارزان‌تر اجرا شود. به احساسات روستاییان منطقه پاسخ دادم.
به سوی دهکده تفریحی در کنار سد زاینده‌رود، نزدیک چادگان، پرواز کردیم؛ باصفاست. در سالن رستوران، گزارش شهردار چادگان را شنیدیم. با صحبت کوتاهی، تشویق‌شان‌کردم.[3] به‌سوی فریدون‌شهر پروازکردیم. استقبال‌گرمی داشتند. دختربچه‌ها از سوی گروه‌های مختلف و ساکنان منطقه به زبان‌های لُری، تُرکی، قشقایی، گُرجی و ارمنی خیرمقدم گفتند. سرودهای گرمی اجرا نمودند. فرماندار شهر گزارش داد و خواسته‌ها را مطرح کرد. صحبت دلگرم‌کننده‌ای در استعدادهای منطقه، تحسین از همزیستی مسالمت‌آمیز مذاهب و نژادها و وعده اجرای خواسته‌ها نمودم.[4] همزمان بیمارستان مدرن شهر افتتاح شد.
با ماشین به محل شروع اجرای طرح مهم انتقال آب چشم‌لنگان - از سرشاخه‌های دز- به منطقه با 12 میلیارد تومان هزینه رفتیم. ماشین‌ها شروع به کارکردند. آقایان زنگنه، [وزیر نیرو] و اسلامیان، [مدیرکل آب منطقه‌ای اصفهان] گزارش دادند. با یک تونل ده کیلومتری و یک سد انحرافی، حدود 120 میلیون مترمکعب آب منتقل خواهد شد؛ کار مهمی است. من هم صحبت کردم.[5] دربارة اهمیت انتقال آب از آن طرف زاگرس به مرکز کشور حرف زدم و به احساسات مردم اطراف که جمع انبوهی بودند، جواب دادم.
به سوی گلپایگان پرواز کردیم. با تأخیر رسیدیم. اجتماع مردم گلپایگان، خیلی باشکوه بود. آقایان [غلامحسین] محمدی‌گلپایگانی، رئیس دفتر رهبری و نماینده‌شهر آقای [سیدمرتضی] صالحی خوانساری و امام‌جمعه شهر، خیرمقدم گرمی گفتند. یک کودک نابینا [به نام هاتف اسلامی]، شعری در تجلیل از من خواند که پدر نابینایش سروده بود؛ از روی خط بریل می‌خواند. گروهی سرود دشتی اجرا کردند. صحبت مفصلی از استعداد و تعهد مردم گلپایگان و علمای محل نمودم.[6] خبر تأسیس‌کارخانه پتروشیمی درمنطقه و انتقال‌آب دره‌داغی- از سرشاخه‌های دز- به منطقه را دادم؛ باعث خوشحالی شدید مردم شد.
سپس رفتیم و مسجد جامع قدیمی شهر را دیدیم و همان‌جا نماز خواندیم. دو نفر از متخصصان خط‌کوفی و باستان‌شناسی توضیح دادند؛ در زمان ملک‌شاه سلجوقی ساخته و در زمان قاجاریه تعمیر شده است. برای افتتاح کارخانه پیستون‌سازی رفتیم. در شهر و در مسیر، شاهد استقبال گرم مردم بودیم. کارخانه شیرسازی [طرح خشک‌کن آب پنیر] با ظرفیت هشت هزار تُن را افتتاح کردیم.
پس از صرف ناهار، کمی استراحت نمودیم و به سوی خوانسار پرواز کردیم. اجتماع مردم خوانسار خیلی گرم بود. ائمه جمعه و عالم شهر و نماینده شهر خیرمقدم گفتند و سرودی شنیدیم. من هم صحبت دلگرم‌کننده‌ای داشتم و خواسته‌ها را پذیرفتم.[7] به مدرسه‌علمیه‌ای که آقای [سیدمهدی] ابن‌الرضا [خوانساری] ساخته است، رفتیم؛ خوب و وسیع است. او در قم شاگرد من بود. خوب تحویلش گرفتم. سه پسرش هم در قم طلبه‌اند. مثل من درس خوانده است. برای افتتاح بیمارستان شهر و مرکز نگه‌داری و توانبخشی معلولان [بقیه‌الله الاعظم (عج)] رفتیم. آنجا هم پس از استماع گزارش دکتر [حمیدرضا] جمشیدی، [رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان]، صحبت کوتاهی نمودم. در خیابان‌ها، استقبال مردم خیلی خوب بود.
به داران، مرکز شهرستان فریدن پرواز کردیم. اجتماعشان از همه جا بیشتر بود. [آقای حیدری]، نماینده و [آقای معین‌الدینی]، امام‌جمعه خیرمقدم گفتند و گروه سرود خوبی داشتند. خیرمقدم مثل فریدون‌شهر بود. من هم صحبت صمیمانه‌ای‌کردم.[8] منطقه کشاورزی است و خواسته‌ها بیشتر برای تقویت کشاورزی بود و علمی و فرهنگی که قبول کردم.
دیروقت برای مراجعت پرواز کردیم. قرار بود، برای افتتاح بیمارستان نجف‌آباد برویم، هوا تاریک شد، هلی‌کوپترها نتوانستند فرود آیند. به اصفهان رفتیم. در فرودگاه نماز خواندیم تا ماشین‌ها برسند. به مقر رفتیم. گزارش‌ها را خواندم. اخوی محمد، [معاون اجرایی رئیس‌جمهور]، تلفنی اجازه گرفت، امتیازی به صادرات فرش بدهند. به جلسه شورای اداری استان در استانداری رفتیم. آقای [اسحاق] جهانگیری، [استاندار اصفهان]، گزارش مناسبی داد. ضمن تشکر از مدیران، توضیحاتی دربارة علل موفقیت در برنامه سازندگی، منجمله برنامه جامع و تأمین ریال از طریق اصلاح قیمت ارز دادم.[9] شام خوردیم و به مقر آمدم. تا دیروقت، خاطرات امروز را نزدیک به پنج صفحه نوشتم.
[1] - شیخ بهاءالدین اصفهانی، معروف به فاضل هندی، از علمای بزرگ شیعه در قرن یازدهم و دوازدهم هجری قمری می‌باشد. جایگاه ویژه وی به علت تألیف کتاب کشف‌اللثام در شرح قواعد الاحکام علامه حلی است، به گونه‌ای که وی را کاشف اللثام می‌خوانند.
[2] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «از زحمات برادرانمان در بخش آب و برق وزارت نیرو قدردانی می‌کنیم، چون این کارهای خوب و ماندنی وسیله آسایش وراحتی مردم است و باعث تأمین شغل، تأمین محصولات زراعی، دامی و تأمین بهداشت می‌گردد. به خاطر این آب‌هایی که به این روستاها می‌رسد، آقایان 14 میلیاردتومان هزینه‌کرده‌اندکه در مقیاس‌کل‌کشور بخش‌های بسیارکوچکی هستند. بعضی از اینها واقعاً مهم هستند؛ مثل آبرسانی به نایین، ورزنه، هرنه و جغوییه که حقیقتاً اگر این آب به آنجاها نمی‌رفت، ما نمی‌توانستیم مردم را در آنجا نگه داریم. حالا ما به بیشتر آن قسمت‌ها می‌رویم وچون نایین در مسیر سفرهای قدیمی‌ام بوده، همواره به نایین می‌رفتم و می‌دیدم که مردم به‌واسطه بی‌آبی، چه رنجی را تحمل می‌کردند. ما چند سال پیش به جرقویه رفته بودیم و وضعیت جرقویه، واقعاً تأسف باربود. فکر می‌کنم هرگالن آب را با قیمتی در حدود 50 تومان می‌خریدند. مردم روستایی چون جرقویه - که از روستاهای خوب اصفهان است - برای مصرف خود آب می‌خریدند. ما برای شهرهایی مثل کاشان ویزد باید ارزش زیادی قائل شویم، زیرا این شهرها از قدیم در آن مناطق کویری مانده‌اند و جبهه میان مناطق معمور و کویرند. حفظ مناطق حاشیه کویر از لحاظ کشورداری، بسیار بااهمیت است.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[3] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «کارخیلی خوبی است وشروع یک برنامه‌ای است که ما ضرورت آن‌را در شرایط فعلی وآینده کشور لمس می‌کنیم. به هرحال ما باید برای تفریح و شادابی مردم‌مان برنامه ریزی بکنیم. ما باید خودمان وارد عمل بشویم، هدایت کنیم و مراکز تفریحی خوبی را در نقاط خوب کشور به وجود بیاوریم.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[4] - آقای هاشمی، با ابراز خرسندی از حضور خویش در این منطقه محروم، حضور مردم را در صحنه‌های مختلف انقلاب، یک سرمایه بزرگ برای کشور ذکرکرد و اظهار داشت: «امروز تمام دنیا با هم در ارتباط هستند، درگذشته نژادها و ادیان در کینه‌توزی‌ها و نزاع بودند، ولی امروز دنیا پذیرفته که آرزوهای دیرینه وحدت، می‌تواند تحقق یابد و بر همین اساس شما از اقشار مختلف در کنار هم هستید. دنیا باید این شهرستان را الگویی از همبستگی مسالمت‌آمیز بشناسد. ما همه از سوی خدا خلق شده‌ایم و باید با هم باشیم، امیدوارم توفیق یابیم در خدمت به‌شما به‌اهداف در نظر گرفته شده، مانند محرومیت زدایی بپردازیم. بنده مسائل و مشکلات شما را می‌شناسم و در برنامه دوم برای رفع محرومیت‌های منطقه شما اقدام سریع خواهد شد. آموزش، بهداشت، خدمات شهری، رسیدگی به روستاهای محروم، باید به طور کامل حل شود و ما طرح بزرگی داریم که این شهرستان از بن‌بست درآید و به جامعه ایران وصل شود.» ایشان اجرای این پروژه را از کارهای بسیار مهم و ضروری در دوران سازندگی کشور نام برد و اظهار داشت: «هرچه تلاش کنیم تا آب‌های آن طرف که به جنوب ریخته می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد، برای کشور بسیار مفید و مؤثر است و هزار سال می‌توان از آن استفاده کرد.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[5] - در بخشی از سخنرانی آمده است: «منظره دوست داشتنی اجتماع شما مردم عشایر و فرقه‌های مختلف، برای بنده بسیار دلنشین است؛ مخصوصاً این هنرمندی‌ها و برنامه‌های جالبی که گروه‌ها در اینجا ابراز کردند و سرودهای دلنشینی که در اینجا با شیوه‌های عشایری اجرا شد و خیرمقدم‌های دلپذیری که از سوی گروه‌های مختلف بختیاری‌ها، گرجی‌ها، لرها و کردها داشتیم و جمعیت خوب عشایر در اینجا هر یکی به نوبه خود سهمی دارد. در مجموعه این انسان‌ها، نوعی همزیستی مسالمت‌آمیز می‌بینید که برای امروز دنیا، نمونه خوبی است. امروزه دنیا به خاطر ارتباطات موجود، به یک دهکده کوچک تبدیل شده است و همه اقوام دنیا با هم ارتباط دارند در گذشته این اقوام هر جا که به یکدیگر می‌رسیدند، با هم درگیری و تجاوز و نزاع و کینه و تعصب داشتند. امروز آرزوی دنیا این است که همه این اقوام، مذاهب، ادیان، نژادها و خون‌ها بتوانند بدون تعصب با هم زندگی کنند و زندگی بشریت، دور از نزاع و کینه‌توزی‌ها باشد و اگر چنین وضعی در دنیا به وجود بیاید، نشانگر رشد و تکامل انسان‌هاست.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[6] - آقای هاشمی در اجتماع مردم گلپایگان، مردم این شهرستان را برای بنیان تمدن اسلامی کشور ایران، بسیار ارزشمند دانست و گلپایگان را شهری نامید که به‌تناسب زمان دانشمندان از آن درخشیده‌اند. ایشان افزود: «شما مردم تازه به‌دوران رسیده‌ای نیستید. حوزه علمیه گلپایگان، همیشه در ترویج علوم اسلامی نقش داشته و این نقش را امروز نیز ایفا می‌کند. در حوزه‌ها شخصیت‌های خوبی از بزرگان شما هستند. امروز این شهرستان، دارای معتقدترین مردم است؛ مردمی که در انقلاب و جنگ رشادت از خود نشان داده‌اند. دولت برای ایجاد صنعت پتروشیمی در گلپایگان برنامه‌ریزی‌کرده است. همچنین انتقال آب به منطقه گلپایگان مژده‌ای دیگر به این شهرستان است. انتقال آب از کوه‌های زاگرس به منطقه مرکزی کشور، آرزوی دیرینه من بوده است.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[7] - آقای هاشمی، در اجتماع پُرشور مردم خوانسار، مردم این منطقه را به عنوان مردمی متدین و در خط ولایت و پایبند به اخلاق اسلامی یاد کرد و اظهار امیدواری کرد تا این روحیه در نزد مردم خوانسار باقی بماند. ایشان افزود: «من از قدیم با مردم این منطقه آشنا بودم و از نزدیک با مرحوم آیت‌الله خوانساری ارتباط داشتم. آیت‌الله خوانساری به اسلام عشق می‌ورزیدند و از دیگر علمایی که با ایشان بودم، آیت‌الله سیداحمد خوانساری بودند که از علمای بزرگ و متقی و مورد تأیید همه علما هستند. درخواست‌های بحق شما مردم در مورد تقویت دانشگاه و مهار آب، از اهداف نظام است و هر کاری که باید در این جهت انجام شود، به کار خواهیم بست.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[8] - آقای هاشمی، در اجتماع باشکوه مردم داران، با اشاره به زندگی مسالمت‌آمیز طوایف مختلف در منطقه فریدن گفت: «مجموعه شهرستان فریدن، نوعی همزیستی مسالمت‌آمیز و الگو و نمونه خوبی برای جهان است. منطقه فریدن، منطقه‌ای نیرومند در اقتصاد کشور است و چنانچه امکانات و استعدادهای این منطقه به‌خوبی بارور شود، رشد و توسعه خوبی در صنعت کشاورزی به وجود خواهد آورد. برای جبران این همه محبت باید تمام توان دولت را بسیج کنیم و خواسته‌های شما را به‌اجابت برسانیم.» ایشان استفاده از آب زاینده‌رود و تأمین آب شرب و آب کشاورزی را مورد تأکید قرار داد و افزود: «ان‌شاءاللّه با بهره‌برداری از چشمه‌لنگان، شما به طور جدی از این آب برای توسعه کشاورزی بهره‌مند خواهید شد. صنایع تبدیل کشاورزی، خواسته بسیار حساس و مهم شما است که باید برای محصولات زراعتی و دامی تصمیماتی گرفته شود. ما می‌دانیم اگر برای حفاظت از سیب‌زمینی، انباری مناسب نباشد، به اقتصاد کشاورزان آسیب وارد می‌کند و آنان باید ضرر بدهند که این ضرر به اقتصاد مملکت وارد می‌شود.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[9] - آقای هاشمی، در جلسه شورای اداری اصفهان، این استان را به لحاظ پیشرفت، بالنده و شکوفا در کشور توصیف کرد و گفت: «هرچند گام‌های اساسی و اقدامات زیربنایی مهمی در سطح استان اصفهان برداشته شده است، ولی استحقاق و استعداد انسانی و طبیعی این استان ایجاب می‌کند که تا خواسته‌های به‌حق و طبیعی مردم در آینده هر چه سریع‌تر انجام شود. راه رشد و پیشرفت سریع‌تر کشور هموار شده است و این مهم مرهون تلاش خستگی‌ناپذیر پیکره اجرایی و مسئولان با پشتوانه حمایت و اعتماد توده عظیم مردمی است.» ایشان فرهنگ، تلاش، اخلاص و ایثارگری و شهادت را مهم‌ترین عوامل تربیت نیروهای مدیر و مخلص امروز نظام دانست و گفت: «نادیده گرفتن زحمات و خدمات مدیران تلاشگر بخش‌های مختلف، کار پسندیده‌ای نیست و نباید با طرح انتقادهای ضعیف و نادرست، خدمتگزارانی را که در محیطی مقدس پرورش یافته‌اند، دلسردکرد.» رییس‌جمهور با تشریح تنگناهایی که کشور در بخش درآمد ارزی و تأمین بودجه در آغاز برنامه اول توسعه کشور داشته است، گفت: «با نرخ ارز گذشته رشد صنعت، کشاورزی، دامداری و تولید در کشور ممکن نبود و باید نرخ ارز جهت حمایت از تولید و توسعه و استقلال کشور اصلاح می‌شد. اکنون روند سازندگی در کشور اجتناب ناپذیر و راهی غیرقابل برگشت است. با توجه به تولید انواع مواد اولیه و زیربنایی، راه برای سازندگی بسیار هموارتر خواهد شد و با جایگزینی محصولات داخلی به‌جای خارجی، توان صادرات و کسب درآمدهای ارزی در آینده، بیش از وضع موجود افزایش می‌یابد. مسئولان اجرایی کشور، با امید و اطمینان کامل، برنامه‌های سازندگی خود را در سراسر کشور به انجام برسانند. توانایی خدمات و روش فنی متخصصان داخلی، بسیار مطلوب است و پیمانکاران ایرانی، آمادگی کامل دارند در بازارهای جهانی حضور یابند و خدمات و دانش فنی مورد نیاز دیگر کشورها را تأمین کنند.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
تصاویر ضمیمه
