خاطرات روزانه آیت الله هاشمی رفسنجانی/ سال ۱۳۷۵/ کتاب سردار سازندگی
روز باشکوه سازندگی در نقطه نقطه استان اصفهان
سه‌شنبه 30 مرداد 1375 | 4 ربیع‌الثانی 1417 20 آگوست 1996
بعد از نماز تا ساعت هفت صبح کارها را انجام دادم و گزارش‌ها را خواندم. به فرودگاه قدیم رفتیم و با هلی‌کوپترها به ذوب‌آهن اصفهان پرواز کردیم. از بخش‌های مختلف که بهسازی شده، بازدید کردیم. با تلفیق تکنولوژی غربی، کارخانه را مُدرن کرده‌اند و پنجاه درصد ظرفیت تولید را بالا برده‌اند. در ساختمان طرح «قائم 1» که طرح ابتکاری ایران است و با مدیریت مهندس [احمد] صادقی، مدیرعامل ذوب‌آهن انجام شده است، با ظرفیت تولید 600 هزارتُن آهن اسفنجی به روش احیای مستقیم توضیحات شنیدیم. برنامه مستقیم از سیما پخش می‌شد. هزینه این روش، 30 درصد از روش‌های موجود کمتر است.[1] وزارت اطلاعات، اظهار تردید از صحت ادعاها دارد، ولی دلیلی ارائه نمی‌کند. کارخانه عملاً مشغول کار است. پس از صحبت [حسین محلوجی]، وزیر معادن و فلرات، من صحبت دلگرم‌کننده‌ای نمودم؛ هم از عظمت ابتکار و هم از اهمیت بازسازی ذوب‌آهن اصفهان و هم از شاخص‌های خوب کار وزارت در تولید معادن و فلزات و موافقت خودم را برای توسعه فولاد مبارکه تا شش میلیون تُن با هزینه 500 میلیون دلار ارزی اعلان نمودم.[2] از کارخانه «قائم 2» بازدید کردیم. کارگران اجتماع پُرشوری در محوطه داشتند و گروه سرود کر، مخلوط از زن و مرد، نتوانستند به خوبی سرود [فولاد را] اجرا کنند.
با ماشین برای افتتاح کارخانه فرومنگنز رفتیم؛ کار مهمی است و عمدتاً ساخت داخل. در گذشته چنین طرحی با حدود 25 میلیون دلار هزینه ارزی ساخته می‌شد و اکنون حدود یک میلیون دلار هزینه ارزی دارد. سپس برای افتتاح گازرسانی، به شهر باغ بهادران رفتیم. مردم جمع بودند. پس از صحبت [آقای حمیدرضا عراقی]، مدیرکل گاز استان و فرماندار و [آقای ترابی‌زاده] نماینده شهر [لنجان و مبارکه]، من هم صحبت کوتاهی نمودم.[3]
برای افتتاح یک طرح یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی درکنار زاینده‌رود برای پنج روستا [ی بیدجام، باباشیخ علی، بهجت‌آباد، کله سلمان، کله مسیح و شهر سده]، به وسعت 208 هکتار رفتیم. [آقای عیسی کلانتری]، وزیرکشاورزی و مدیرکل کشاورزی توضیحات دادند و من هم در اهمیت این‌گونه طرح‌ها از جهت صرفه‌جویی در مصرف آب و بذر و کود و ماشین‌آلات و رشد محصول و سطح زیرکشت صحبت‌کردم.[4] مردم روستاهای اطراف اجتماع گرمی داشتند و در مسیر هم همه جا با استقبال روستاها و شهرهای مسیر مواجه بودیم و به خصوص در شهرک نظامی که جمعیت انبوهی بودند.
به محل کارخانه پُلی‌اکریل پرواز کردیم. کار اجرایی توسعه کارخانه شروع شد. نماز و ناهار و استراحت و پاسخ دادن به احساسات گرم کارگران و مصاحبه‌ای کوتاه انجام شد.[5] ارزش افزوده بالایی دارد و ارزبری هم کم شده است.
برای افتتاح کارخانه مهم فولاد آلیاژی، به مجتمع صنایع نظامی هفتم‌تیر پروازکردیم. بعد از استقبال نظامی و استماع توجیهات مهندس [غلامعلی] کیانی، [مدیرعامل سازمان صنایع دفاع]، از کارخانه با ظرفیت 30 هزارتُن فولاد مخصوص و گران‌قیمت که با مواد اولیه از قُراضه‌های آهن تولید می‌شود، با توضیحات خوب مدیران، بازدید کردیم. سپس در جمع کارکنان، دربارة اهمیت این کارخانه برای صنایع نظامی و کشور و مشکلات ناشی از نداشتن این فولادها که بخشی از آنها را به ما نمی‌فروشند، سخنرانی کردم.[6]
به سوی شهرضا پرواز کردیم. استقبال مردم شهرضا، خیلی گرم و باشکوه بود. قبل از مراسم، از لوح یادبود شروع عملیات اجرایی شبکه آبرسانی به شهرضا پرده‌برداری کردیم. شبکه‌ای که با طول خط 67 کیلومتر، آب را از رودخانه کاسگان و پهنه‌های کارستی به شهرضا می‌رساند. در استادیوم تختی، گروه سرود هزار نفری دانش‌آموزان، سرود خوبی خواندند. سپس [آقای خلیل ملکیان]، امام‌جمعه و [آقای قدرت‌الله نجفی]، نماینده شهر، خیرمقدم گرمی گفتند و من دربارة مفاخر شهرضا و برنامه سازندگی صحبت کردم.[7]
سپس به محل بند انحرافی «رود دشت» پروازکردیم. آقای زنگنه، [وزیر نیرو] و آقای اسلامیان، مدیرکل آب استان، دربارة سه طرح مهم انحراف آب زاینده‌رود و دشت‌های بُرخوار، مهیار و جرقویه و همین محل با هفت میلیارد تومان هزینه، گزارش دادند. من هم صحبت کردم و پیشنهاد نمودم، فکری برای استفاده از آب‌های شور و زه‌آب اصفهان بکنند.[8] از بندهای انحرافی بازدید کردیم.
به سوی شهر اصفهان پرواز کردیم. بعد از مغرب رسیدیم. مجتمع ادارات امیرکبیر را افتتاح کردیم؛ کار مؤثری است. براساس مصوبه شورای عالی اداری، چندین اداره را برای «آسان‌کردن» کار مراجعات و ادارات، در یک محل ساخته‌اند.[9] آقای [عباس] آخوندی، [وزیر مسکن و شهرسازی] گزارش داد و من هم صحبت کوتاهی در اهمیت این کار و تأکید بر اجرا در دیگر استان‌ها و شهرستان‌ها نمودم.[10]
برای شرکت در جشن سازندگی، به ورزشگاه تختی رفتیم. بیست‌هزار نفر دعوت بودند. [آقای اسحاق جهانگیری]، استاندار گزارش داد. سرود و نمایش خوبی از حوزه هنری سازمان تبلیغات [اسلامی] اجرا شد. من هم صحبت کردم[11] و به آقایان [احمد] صادقی، [مدیرعامل شرکت ذوب‌آهن اصفهان]، [رسول] زرگر، [معاون عمرانی استانداری اصفهان] و [حسین] شهاب [الدین، معاون وزارت پُست و تلگراف و تلفن]، نشان [لیاقت] اعطا نمودم. برای شام و خواب رفتیم.
[1] - در این روش، پودرسنگ‌آهن تغلیظ‌شده‌ای که به صورت گلوله درآمده، با استفاده از حرارت پخته شده، گُندُله نامیده می‌شود. آهن اسفنجی، گندله‌ای است‌که احیا شده و به صورت متخلخل درآمده‌است. تهیه آهن اسفنجی، در روش احیای مستقیم بر مبنای تولید گازهای احیاکننده شامل CO و H2 می‌باشد. این گازها اکسیدهای آهن را احیا کرده و به آهن اسفنجی مبدل می‌سازد. در روش متداول احیای مستقیم، این گازها با استفاده از شکستن گاز در گازشکن و در مجاورت کاتالیزور به دست می‌آید. احیای مستقیم قائم، با حذف گازشکن و اکسیداسیون جزیی CHA در رآکتور، گازهای احیاکننده CO و H2 را تولید می‌نماید. با دمیدن گازهای احیای مستقیم، گندله‌های موجود در کوره، احیا شده و به آهن اسفنجی تبدیل می‌شود. مقدار آهن احیاشده نسبت به کل آهن موجود در آهن اسفنجی، درجه فلزی آهن را تعیین می‌کند. درجه فلزی آهن مورد قبول در فولادسازی، حداقل 85 درصد می‌باشد.
[2] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «این طرح از دو بُعد برای ما ارزشمند است؛ یکی اینکه اختراعی ثبت شده و پذیرفته شده است و روشی است که با تجربه‌ای که تاکنون شده است، حدود 30 درصد صرفه جویی در تولید چُدن دارد و 30 درصد رقم بسیار بزرگی است. اگر درآینده بنا باشد، 15 میلیون تُن فولاد تولید کنیم، برای تولید آهن اسفنجی به خاطر صرفه جویی زیاد، باید از این روش استفاده کنیم. نقطه دوم برای ما این است که این طر ح عمدتاً با مصالح و مواد ایرانی و خودی ساخته شده و در موارد نادر، برای ساخت، از خارج واردات داشته‌ایم که همان‌ها را هم در آینده، خودمان می‌توانیم بسازیم و این افتخاری است که برای کشورمان ثبت و پذیرفته شده است.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[3] - آقای هاشمی، با اظهار خوشحالی از افتتاح پروژه‌های گازرسانی، اظهار داشت: «شهر شما یکی از جاهای سرد کشور است. حق شماست که از گاز استفاده کنید. یکی از کارهای خوب دوران اول و دوم توسعه، گازرسانی بود؛ زیرا مصرف گاز برای ما عواید و فواید سرشاری را به دنبال دارد و با مصرف گاز، مقدار زیادی صرفه جویی ارزی داریم. در حال حاضر به بیش از 250 شهر گاز فرستاده شده که این امر یکی از آرزوهای حضرت امام (ره) و تأکیدات رهبر انقلاب و خواسته‌های شما مردم بود.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[4] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «یکپارچه‌سازی اراضی یکی از کارهای عمده وسیاست‌های جدید وزارت کشاورزی در سطح کشور است که هم به نفع کشاورزان است و هم به نفع دولت و هم به نفع اقتصاد کلی نظام. اگر واقعاً بازدهی آب از 30 به 55 برسد ونیز اگر برتولید محصول در هرهکتار سه درصد اضافه بشود واگر به سطح زیرکشت، به خاطر برداشتن کانال‌ها و مرزهای اضافی هشت درصد اضافه شود و نوع محصول بهتر شده و هزینه کاشت هم کمتر گردد، مایه خوشحالی بسیار است که در سایه همکاری‌های شما با مسئولان و دلسوزی‌های وزارت کشاورزی به‌دست آمده است. اکنون 60 درصد از هزینه یکپارچه‌سازی را دولت می‌پردازد، به‌خاطر اینکه می‌دانند که یکپارچه‌سازی در زندگی کشاورزان، اقتصاد کشور و بالا بردن سطح تولید مفید و مؤثر است.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[5] - آقای هاشمی، در پاسخ به این سؤال که با بهره‌برداری از این واحد، تولید الیاف آکریلیک در کشور چه وضعیتی خواهد یافت و چه سهمی را می‌تواند در صورت تراز غیرنفتی داشته باشد، اظهار داشت: «این مقداری که الان با این طرح توسعه پیدا می‌کند، کار خیلی خوبی است، اما کافی نیست. به نظر می‌رسد که نیاز مصرفی کشور، بیش از این اندازه است و حتی وقتی که این فاز به نتیجه برسد، باز هم ما واردکننده الیاف آکریلیک خواهیم بود. من در این برنامه‌ای که امروز دیدم، تشخیص دادم که این فاز یا باید وسیع‌تر از آن چیزی باشد که آقایان طراحی کرده‌اند و یا باید از همین الان به فکر فاز سوم باشیم. همچنین در تولید دی - ام - تی نیز باید تمام سعی خود را به کار ببریم؛ چه هر دوی اینها از محصولات ارزشمندی هستند و ارزش افزوده زیادی برای کشور دارند. به علاوه نیاز کاری هم هست و کارخانه‌های نصب‌شده‌ای که امروز از این الیاف استفاده می‌کنند، بیش از این مصرف دارند و وقتی که قسمت عمده مواد اولیه اینها در کشور هست، به نظر می‌رسد که اگر ما برای این‌گونه صنایع اولویت قائل شویم، کاری منطقی کرده‌ایم. ما محدودیت ارزی آن‌چنانی نداریم. خطوط اعتباری کشورهای فروشنده این کارخانه هم باز شده است. قاعدتاً باید بانک مرکزی هم برای تأمین ریال و ارز همکاری بکند.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، مصاحبه‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[6] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در بخش فولاد، نامگذاری امسال تحت عنوان سال فولاد آلیاژی، برای کشور ما نامی تاریخی است و کارخانه فولاد آلیاژی اصفهان، از مهم‌ترین پایگاه‌های صنایع دفاعی کشور و از لحاظ سیاسی، اقتصادی و امنیتی حائز اهمیت است. من با دیدن کارخانه فولاد آلیاژی اصفهان، نفس راحتی کشیدم و دیگر خیالم راحت شد. شما نیز می‌توانید خوشحالی را در چهره ما ببینید. راه‌اندازی این کارخانه، یکی از آرزوهای دیرین من بوده است. در زمان جنگ بعضی از کشورها، فولادهای آلیاژی مخصوص را به ما نمی‌فروختند و ما اکنون هم همین وضعیت را داریم. ما در شرایطی هستیم که نباید در تأمین این‌گونه نیازها دچار مشکل باشیم. سازمان صنایع دفاع، در دوران جنگ، اهمیت فولاد آلیاژی برای کشور احساس کرد و مأموریت یافت، کارخانه فولاد آلیاژی را احداث کند و بحمدالله هم اکنون تولیدات این کارخانه بیش از صنایع دفاعی است. این مجتمع امروز می‌تواند به دیگر صنایع کشور، همچون کارخانه‌های سنگین، ساخت محور قطار، غلطک‌های صنعتی کمک کند. تولیدات کارخانه فولاد آلیاژی با ظرفیت کامل، موجب برگشت سرمایه در زمان کوتاه و پشتیبانی از صنایع مهم کشور خواهد شد. در آینده‌ای نزدیک فولاد آلیاژی یزد نیزکه کارخانه‌ای وسیع و عظیم است، به نتیجه می‌رسد.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[7] - آقای هاشمی در اجتماع مردم شهرضا، باتشکر از استقبال گرم و پرشور مردم گفت: «خداوند در دوران مسئولیت اجرایی‌ام، این توفیق را داد که کار آبرسانی به دشت مهیار را عملی کنیم که بحمدلله این کار با آمدن من به این شهرستان مصادف شد، باید برای این جمعیت انبوه شهرضا و دهاقان و این جوان‌های پُرشور و بااستعداد، میدان کار و تلاش و سازندگی ایجاد شود که امروزه، صنعت یکی از این میادین است و خوشبختانه شهرک صنعتی شما هم ساخته شده است.» ایشان با اشاره به پرورش شخصیت‌هایی چون حکیم قمشه‌ای، شهید مدرس و شهید همت در این شهرستان، گفت: «این سوابق علمی، عرفانی، ادبی، تفسیری، حکمی، شهادت و جهاد و سازندگی از مزیت‌های شماست. این امتیازات مورد توجه مسئولان کشور قرار خواهد گرفت. این شهر یک مجموعه اقتصادی، فرهنگی و تاریخی است و در تاریخ ایران و تاریخ آینده ما که تمدن اسلامی در اینجا ورق خواهد خورد، نقش شایسته‌تری را ایفا می‌کند.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[8] - رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[9] - این طرح که اولین تجربه ایجاد یک مجتمع ادارات دولتی و عمومی است، براساس باغ‌های سنتی ایرانی طراحی شده و شامل 32 واحد اداری در چهار بخش است؛ واحدهایی چون شهرداری، دفتر آستان قدس، سازمان عمران زاینده رود، بانک ملی ایران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، اداره کل کار وامور اجتماعی، هواشناسی، شرکت مترو، دادسرا، فرمانداری، سازمان بازرسی کل کشور، اداره‌کل صنایع، اداره‌کل ثبت احوال، شرکت ملی گاز، اداره کل معادن و فلزات، اداره کل حفاظت محیط زیست، حوزه هنری و اداره کل اموراقتصادی و دارایی، در این مجتمع قرار می‌گیرند.
[10] - در این سخنرانی آمده است: «اقدام وزارت مسکن در ایجاد این مجتمع، از اقدامات خوب و مفید است و می‌تواند خیلی مؤثر باشد و کار مردم را در جهت مراجعه به ادارات مورد نظرشان تسهیل می‌کند. من از رسانه‌ها و صدا و سیما انتظار دارم که در این مورد بیشتر تبلیغ کنند.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[11] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «صمیمانه از این برنامه خوب و روح‌بخش شما اصفهانی‌ها که می‌تواند گوشه‌ای از آنچه را که در ایران می‌گذرد، معرفی کند، تشکر می‌کنیم. پیشرفت استان‌تان، درکنار سایر استان‌های کشور، شایسته جشن و سرور است؛ زیرا این امر با همت شما مردم سختکوش بدست آمده است. من فقط نکته‌ای برای شما اصفهانی‌ها، برای اینکه خیالتان راحت باشد، می‌گویم، بدانیدکه این وضع تنها مربوط به شما نیست، بلکه در استان‌های دورافتاده نیز همین روند سازندگی را داریم.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.