خاطرات روزانه/ آیت الله هاشمی رفسنجانی/ سال ۱۳۷۴ / کتاب «مرد بحران ها»
سه‌شنبه 13 تیر 1374 // 5 صفر 1416 4 جولای 1995
تا ساعت نُه صبح کارها را انجام دادم. برای استقبال از [آقای صفر مراد نیازُف]، رئیس‌جمهور ترکمنستان و همراهان، به فرودگاه [مهرآباد] رفتیم. قبل از رسیدن آن‌ها وزرایمان گفتند، هیئت مقدماتی آن‌ها، برای واگذاری طرح‌های عمرانی‌شان به ایران، مثبت برخورد نکرده‌اند. ساعت نُه‌ونیم وارد شدند. بعد از استقبال رسمی و مراسم نظامی، ما دو نفر، مصاحبه کوتاهی کردیم.
قبل از مصاحبه، از کوتاهی بعضی از وزرایشان از تصویب همکاری‌ها گله کردم و در مسیر تا سعدآباد در این خصوص تأکید نمودم که ایران با قدرت فنی و مزیت‌های نسبی که دارد، می‌تواند طرح‌ها را ارزان نیز تمام کند و اگر در مناقصه‌ها، جدی گرفته شود، امکان پایین آمدن قیمت‌ها با رقابت جدی پیش می‌آید. تأیید کرد و قرار شد پیگیری کنند. در دو جلسه رسمی مذاکره، در حضور همراهان نیز همین را تأکید کردم. قرار شد آقای [اکبر] تُرکان، [وزیر راه و ترابری]، جداگانه ملاقات کند و در این خصوص توضیحات بدهد.
تا عصر در چند مذاکره خصوصی، مثل مسیرهای رفت‌وبرگشت و سر ناهار و در ملاقات خصوصی، درباره مسائل زیادی باهم حرف زدیم؛ اطلاعات زیادی داد. مثلاً معتقد است که آقای چرنو میردین، نخست‌وزیر روسیه، با آمریکا هماهنگ است و به فکر تجدید حالت قدرت شوروی سابق است که البته این با سیاست آمریکا نمی‌سازد و وزارت امور خارجه ما هم این نظر را قبول ندارد. می‌گویند او به نفع ترکمنستان و ایران نیست، ولی آقای یلتسین را بهتر می‌دانند.
گفت، دولت آمریکا صریحاً با عبور خط لوله گاز ترکمنستان از خاک ایران مخالفت می‌کند و مایل است از خزر و آذربایجان و گرجستان به ترکیه برود. خانم چیللر، نخست‌وزیر ترکیه هم همین سیاست را دارد، ولی [سلیمان] دمیرل، [رئیس‌جمهور ترکیه]، با عبور از ایران موافق است و از اینکه کار در زمان دولت کلینتون انجام شود، مأیوس است. گفت در ملاقات با سران اروپا هم از آن‌ها خواسته که از این طرح حمایت کنند.
گفت، وزیر امور خارجه آذربایجان به او گفته که تبریز باید مرکز [جمهوری] آذربایجان شود. آقای [بیل] کلینتون در ملاقات با آقای یلتسین گفته، هنگام گلوله‌باران پارلمان از سوی آقای یلتسین، آمریکا از او حمایت کرده و حالا باید او در سیاست تضعیف ایران حمایت کند که یلتسین در خصوص نیروگاه بوشهر نپذیرفته است. می‌گفت آمریکا از تقسیم‌شدن دریای خزر، مطابق سیاست آذربایجان حمایت می‌کند و از او خواسته که بپذیرد و او نپذیرفته و دولت‌های گرجستان و آذربایجان پایدار نیستند.
درباره طرح‌هایی که به اسراییل داده‌اند، مثل سیلوها و احیای زمین‌ها و شیرین‌کردن آب‌شور توضیح داد و درباره سفرش به اسراییل توضیحاتی داد و گفت اکثر سران اسراییل، خاطرات خوبی از گذشته خود با ایران یا در ایران نقل می‌کرده‌اند، منجمله رئیس‌جمهور و همسرش و امید دارند در آینده، روابطشان با ایران بهتر شود. درباره تقاضای روسیه از او برای ایجاد انبار شرکت اسلحه‌فروشی در جنوب ترکمنستان و نیز مدیریت انحصاری گاز ترکمنستان و نیز تجدید حضور نظامی در پایگاه کرونوسک مشورت کرد و مطابق معمول از آقای [اسلام] کریم‌اُف، [رئیس‌جمهور اُزبکستان] انتقاد داشت.
دو دوره مذاکره داشتیم. چند موافقت‌نامه درباره صنایع و طرح‌ها امضاکردیم. مهم‌ترین آن، خرید هشت میلیارد مترمکعب گاز در سال از آن‌ها که پول آن صرف احداث خطوط لوله و ایجاد صنایع گاز شود و مقدمه‌ای برای خط لوله آینده باشد. تقاضا داشت، روسیه را شریک کنیم؛ از روسیه واهمه دارد. عصر رفتیم و سفارت جدیدشان را افتتاح کردیم. ساختمان خوبی است؛ در مقابل ساختمانی که در عشق‌آباد به ما داده‌اند، گرفته‌اند. به فرودگاه رفتیم. بعد از مصاحبه و بدرقه، به دفتر مراجعت کردیم. آقای دکتر ولایتی، [وزیر امور خارجه]، گزارش سفر به سوییس را داد. از مذاکرات راضی بود. معتقد است، اتحادیه اروپا پذیرفته است که بدون نوشته ایران، روابط را حسنه کنند.