خاطرات روزانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی/ سال ۱۳۶۷/ کتاب «پایان دفاع ، آغاز بازسازی»

یکشنبه ۵ تیر  ۱۳۶۷ //     ۱۱ ذیقعده ۱۴۰۸     //  ۲۶ ژوئن ۱۹۸۸

نماز و استحمام و حرکت به‌سوی فرودگاه با بدرقه عفت. هواپیما حاضر بود و بلافاصله پرواز کردیم. با آقایان [محمد] باقری [معاون اطلاعات نیروی زمینی سپاه]، [حسن] روحانی، [ابراهیم] سنجقی و محافظان، ساعت ۶ صبح در پایگاه امیدیه نشستیم. ماشین‌ها حاضر بودند. به‌سوی گلف (1)  حرکت کردیم.

ساعت ۵/۶ به گلف رسیدیم. تا شب در گلف ماندیم. به‌فوریت گزارشی از منطقه گرفتیم. نیروها تقریباً از کل هور عقب نشسته‌اند. دشمن تا جاده اهواز- خرمشهر مسلط است ولی قصد عقب‌نشینی به مرز دارد و منتظر است نیروهایش در جزایر و هور، مواضع خود را درست کنند.

نیروی آماده‌ای که در این حالت به دشمن بتازد، در دست نیست. می‌گویند حدود چهار هزار نفر مصدوم شیمیایی به بیمارستان مراجعه کرده‌اند که اکثریت آن‌ها مرخص شده‌اند و حدود ۵۰ نفر بیشتر بستری نیستند و حدود ۱۰۰ نفر شهید شیمیایی داریم؛ مثل‌اینکه حالت روانی شیمیایی، بیشتر از اصل ماده تأثیر می‌گذارد و بهانه خوبی برای عقب‌نشینی است. آن‌ها که نمی‌خواهند بجنگند، به‌آسانی می‌توانند تظاهر به ابتلا به شیمیایی کنند و یا دچار خیال می‌شوند.

گفته بودیم خبرنگاران و هیئت بازرسی شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی [بمباران] شیمیایی بیایند که بیمارستان‌ها می‌گویند آثار زیادی نمانده است.

آقای [حسین] علائی فرمانده نیروی دریایی سپاه آمد. وضع خودش را گزارش داد و خواستار استفاده از امکانات نیروی دریایی ارتش برای آموزش بود. آقای [محمود] محمدی عراقی [جانشین نماینده امام در سپاه] آمد. گزارش سمینار فرهنگی سپاه را داد و گفت ابهامات زیادی در ارتباط با شکست‌های اخیر میدان جنگ بر افراد حاکم است. درباره ستاد و... نظراتی ابراز کرد.

با دکتر روحانی درباره شرایط جاری و حاکم و راهکارها، در طول روز مذاکراتی کردیم. آقای روحانی به ادامه جنگ اعتقادی ندارد و تأکید بر ختم آن دارد. شب اطلاع دادند که واحدهایی از نیروهای سپاه رفته‌اند و مواضع ارتش را که در کوشک خالی مانده بود، اشغال کرده‌اند که دشمن را از جاده آسفالته اهواز - خرمشهر دور نگه‌دارند. عراق گفته است که بیش از دو هزار اسیر گرفته که عمده آن‌ها ارتشی هستند.

*********************************************

1- «گلف» یا «پایگاه منتظران شهادت»، ساختمانی سنگی واقع در بالای تپه در میدان مدرس اهواز است که به دلیل ناشناخته بودن و موقعیت مناسب جغرافیایی و امنیتی آن، در طول دوران دفاع مقدس، به عنوان محل مناسبی برای جلسات مسئولین عالی‌رتبه و فرماندهان به منظور هماهنگی امور دفاعی و تدوین راهبرد جبهه‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

در حال حاضر، پایگاه منتظران شهادت و ساختمان سنگی آن بازسازی و در ردیف آثار ملی دفاع مقدس ثبت گردیده است. بازدیدکنندگان از این مکان ارزشمند می‌توانند نقشه‌ها و کالک های عملیاتی، عکس‌های مسئولین عالی‌رتبهٔ سیاسی و نظامی کشور که در آن زمان در اتاق جنگ پایگاه حضور یافته و از وضعیت جنگ باخبر شده‌اند، .... مشاهده کرده و نسبت به نحوهٔ تصمیم‌گیری در خصوص مسائل جنگ نیز اطلاعاتی را به دست آورند. با شهادت حجت‌الاسلام فضل‌الله محلاتی نماینده حضرت امام در سپاه پاسداران در سال ۱۳۶۵ این پایگاه به نام این شهید نام‌گذاری شد.

در شرایطی که مدافعان، گروه گروه به اهواز می‌آمدند تا برای جنگ به خطوط نخست هدایت شوند، نیروهای مستقر در ساختمان اهواز، نه‌تنها جوابگو نبودند که با ازدحام نیروها، عملاً در حالت فشار مضاعف و انفعال قرار داشتند. در چنین شرایطی، شدیداً نیاز به پایگاهی برای سازماندهی نیروهای داوطلب و سپاهیان دیگر شهرها احساس می‌شد.

قبل از انقلاب، آمریکایی‌های شاغل در شرکت نفت، برای پر کردن اوقات فراغت خود در تأسیسات پشتیبانی شرکت نفت، مکان‌هایی را متناسب با فرهنگ خودشان در شهرک‌های مسکونی ساخته بودند؛ مثل نپوساید اهواز. برای همین، محوطهٔ وسیعی را در کنار جادهٔ اهواز-ماهشهر انتخاب کردند و علاوه بر ساختمان اصلی بالای تپه، به استناد نقشه‌های موجود، ۹ زمین چمن گلف و فوتبال را آماده کرده بودند که عملاً یکی از آن‌ها بهره‌برداری شد و بقیه، از جمله استخر و تأسیسات، به علت همزمانی با پیروزی انقلاب، نیمه‌تمام به حال خود رها شد.

ساختمان و تأسیسات باشگاه گلف، در دوران اوج انقلاب، دچار آتش‌سوزی شد و به خصوص تأسیسات آن آسیب جدی دید. حتی بعدها هم در زمان جنگ، آب و برق آن همیشه مشکل داشت.

پس از انقلاب اسلامی، ساختمان گلف به دستور مهندس تندگویان وزیر نفت، در اختیار سپاه قرار گرفت تا به حفاظت از لوله‌ها و تأسیسات نفتی بپردازد. روز ۷ مهر (۸ روز پس از شروع جنگ) بود که به پیشنهاد شهید حسین علم الهدی، محسن رضایی و علی شمخانی با عده‌ای از پاسداران این پایگاه را دیدند و برای هدایت جنگ مناسب یافتند.

پایگاه گلف، به دلیل ناشناخته بودن و نزدیکی به فرودگاه اهواز و قرار داشتن در پناه کوه و موقعیت جغرافیایی مناسب، به عنوان مرکز فرماندهی و هدایت جنگ سپاه پاسداران جنوب در نظر گرفته شد و به نام «پایگاه منتظران شهادت» نام‌گذاری شد.

سردار علی شمخانی در این خصوص می‌گوید: «۷ مهر ۱۳۵۹ گلف را گرفتیم. فرمانده محورها برای جلسات به گلف آمدند و گزارشی از وضعیت نیروهایشان می‌دادند. حسن باقری قدرت نوشتن داشت و گزارش‌ها را می‌نوشت. بعد همهٔ این گزارش‌ها را جمع‌بندی می‌کرد.» (زندگی حسن باقری، جلد اول، به کوشش سعید علامیان، انتشارات مؤسسه شهید حسن باقری، چاپ اول، دی ۱۳۹۰)

نیروهای پراکنده‌ای که از گوشه و کنار برای دفاع به جنوب اعزام می‌شدند، به این پایگاه آمده و علاوه بر اسکان موقت و توجیه و تسلیح، هر یک به جبهه‌ای خاص هدایت می‌شدند.

گلف از همان ابتدا با ترکیب نیروهایی مؤمن و معتقد به تغییر موازنهٔ جنگ، با الهام از فکر جوان و شجاعت، به‌سرعت تبدیل به نقطهٔ کانونی جنگ در میان نیروهای داوطلب و مردمی شد. تشکیل اتاق جنگ و فعال شدن اطلاعات عملیات، اعزام نیرو، تشکیل واحدهای جنگ، حضور مسئولان نظام و تصمیم‌گیری‌های مهم جنگ از جمله تغییر استراتژی جنگ، از مشخصات اصلی پایگاه منتظران شهادت بود. (محمدعلی آقامیرزایی، گلف (پایگاه منتظران شهادت)، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، سازمان هنری و ادبیات دفاع مقدس، ۱۳۹۳.)

گلف که از سوی فرماندهان، پایگاه منتظران شهادت نام‌گذاری شده بود، توسط برادران رحیم صفوی، غلامعلی رشید، و حسن باقری اداره می‌شد. برنامه‌ریزی اصلی هم در همین مکان انجام می‌شد. گلف با حضور فرماندهان کارآمد- با روحیهٔ معنوی و تجربهٔ کافی- که از نظر نظامی قوی‌ترین فرماندهان جنگ محسوب می‌شدند، می‌توانست نقش خود را در جنگ به خوبی ایفا کند. ...

اولین فرمانده عملیات گلف (به مدت ۵ ماه)، داوود کریمی و اولین فرمانده و بنیانگذار اطلاعات عملیات، برادر حسن باقری بود. پس از کریمی، آقا رحیم صفوی (به مدت ۶ ماه) فرمانده عملیات، برادر رشید جانشین او و برادر حسن مسئول اطلاعات عملیات بودند. پس از رحیم صفوی، برادر رشید به عنوان فرمانده عملیات جنگ و برادر حسن به عنوان جانشین معرفی شدند. گلف با این ساختار و فعالیت، روز به روز باتجربه‌تر و قوی‌تر شد. این ستاد که از دهلران تا رأس البیشه در منتهی‌الیه جزیرهٔ آبادان را مدیریت می‌کرد، توانست در مدت کوتاهی، در جبهه‌ها انسجام به وجود آورد.» (چزابه؛ خاطرات سردار فتح‌الله جعفری، انتشارات سورهٔ مهر، ۱۳۸۴، صص ۱۴-۱۰)

همزمان با گسترش یگان‌ها و تشکیل اردوگاه‌های جدید، گلف از نخستین روزهای جنگ تا پایان دفاع ۸‌ساله، همیشه کانون مهمی در تصمیم‌گیری‌های جبهه‌ها بود و از فرماندهان دسته‌ها و گروه‌ها تا مسئولین عالی‌رتبه نظام، همواره در نشست‌ها و جلسات این پایگاه، سیاست‌های کلی دفاع را ترسیم می‌کردند.

فرمانده هان محورهای عملیاتی سپاه روزهای چهارشنبه به این پایگاه می‌آمدند و در جریان آخرین اطلاعات قرار می‌گرفته و در خصوص هدایت جنگ در جنوب به تبادل‌نظر می‌پرداختند اولین گزارش‌های اطلاعات و علمی‌ات جنگ توسط شهید باقری که مسئول اطلاعات و عملیات جنوب بود در این پایگاه منتشر شد که در تغییر استراتژی و تحول جنگ تأثیر بسزایی داشت.

سردار رحیم صفوی، که به مدت ۶ ماه فرماندهی پایگاه منتظران شهادت را بر عهده داشت، در خصوص این پایگاه توضیح می‌دهد که: «ستاد عملیات جنوب سپاه پاسداران و یا پایگاه منتظران شهادت گلف در بلوار شهید مدرس اهواز و در مسیر جادهٔ رامهرمز در بخش غربی شهر قرار دارد. این پایگاه قبل از انقلاب به عنوان باشگاه گلف مورد استفاده ورزشی اتباع آمریکایی قرار می‌گرفت و بعد از انقلاب، کارمندان شرکت نفت برای حفاظت از لوله‌ها و تأسیسات نفتی جنوب در برابر خرابکاری‌های ضدانقلاب برای مدتی در این باشگاه مستقر شدند.

پس از مدتی حفاظت از تأسیسات به سپاه پاسداران واگذار شد و باشگاه، محل استقرار آنان شد. با شروع جنگ، این مکان به دلیل ناشناخته بودن و نزدیکی به فرودگاه و قرار داشتن در پناه کوه و موقعیت جغرافیایی مناسب، به عنوان قرارگاه مرکزی کربلا به مرکز فرماندهی و هدایت جنگ سپاه پاسداران جنوب تبدیل شد و به نام پایگاه منتظران شهادت نام‌گذاری شد.

تشکیل اتاق جنگ و فعال شدن اطلاعات و عملیات، اعزام نیرو، تشکیل واحدهای جنگ، حضور مسئولان نظام و تصمیم‌گیری‌های مهم جنگ از جمله تغییر استراتژی جنگ از مشخصات اصلی پایگاه منتظران شهادت بود.» (رحیم صفوی، کتاب عکس شوق وصال، تهران: باغ موزه دفاع مقدس، ۱۳۹۴)