خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی / کتاب « دوران مبارزه»

آیت الله هاشمی رفسنجانی، در خاطرات درباره شیوه مبارزه با رژیم پهلوی و اختلاف نظر میان انقلابیون می نویسد :

در زندان اوین ـ با توجه به جمع بندیِ تجربه‌ها که به آن اشاره شد ـ یکی از مهم‌ترین محورهای بحث شیوه درست مبارزه بود.  ما و جمع دوستان به این نتیجه رسیده بودیم که با مبارزه مسلحانه به نتیجه دلخواه نمی‌رسیم و راه درست برای ما این است که بتوانیم توده مردم را به میدان بیاوریم که با مبارزات سیاسی عملی بود.  در مقابل،  منافقین و هواداران‌شان حیات خود را در مبارزه مسلحانه می‌دیدند.  جوّ عمومیِ زندان هم به نفع آن‌ها بود،  چون اکثر کسانی که به زندان آمده بودند بیشتر بر محور مبارزه مسلحانه گرفتار شده بودند.

ما ـ در مقایسه با آن‌ها ـ  بیشتر با توده مردم ارتباط داشتیم و برای‌مان روشن شده بود که این،  مانع فراگیر شدنِ مبارزه است.  مصلحت ما در هرچه عمومی‌تر کردنِ مبارزه بود و معتقد بودیم که فلسفه مبارزه مسلحانه دیگر منتفی است،  هرچند در مقطعی حرکت مسلحانه در تغییر فضا و انجام تبلیغاتی برای مبارزه منافعی داشت.

حساسیت رژیم هم در آن زمان بیشتر نسبت به مبارزه مسلحانه بود و نسبت به بحث‌های ایدئولوژیک و سیاسی حسّاسیت زیادی نشان نمی‌داد،  تا کفه مبارزه مسلحانه را سبک کند. اما ارزیابیِ ما این بود که این کفه دیگر کشش ندارد.  رژیم هم در سرکوبیِ حرکت مسلحانه هیچ مرزی قائل نبود و به هیچ کس هم رحم نمی‌کرد و برای آن آماده بود هر بهایی را بپردازد.

برداشت من در سفر به خارج از کشور هم ـ که به تازگی از آنجا برگشته بـودم ـ همیـن بود.  آنجـا هم بیشتـر به مسائـل مردمـی اهمیت می‌دادند و برای‌شان مقـدار حمایت مردمی میـزان بود.  اگر کسی می‌گفت توانایـیِ انجـام تـرور یا انفجـاری را دارد،  به آن اهمیتی نمی‌دادند و سؤال‌شان بیشتر این بود که مردم چه‌قدر با شما هستند.  نیروهایی هم که در خارج بودند ـ که عمدتـآ وابسته به جریانِ مبـارزه مسلحانه بودند ـ به همین نتیجه رسیده بودند.

در فرصتی هم که پیش از دستگیری داشتم،  از مجموع ملاقات‌ها و گفت وگوها با اطمینان به این نتیجه رسیده بودم که خیلی از نیروهای مخلص دارای چنین برداشتی هستند.  با امام هم که صحبت کرده بودم نتیجه روشن بود.  ایشان از ابتدا حرکت مسلحانه را تأیید نمی‌کردند.  حوادثی که پیش آمده بود،  همه در تأیید درستیِ موضعِ گذشته ایشان بود.  دوستانی را هم که در نجف بودند و پیش از این حوادث موضع حمایت از مبارزه مسلحانه داشتند،  سیر حوادث به تبعیت از موضع امام کشانده بود.

منبع: کتاب « هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه» ،  زیر نظر مهندس محسن هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب، 1376