خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی / کتاب «دوران مبارزه»

تاریخ : 5/11/1357

     با تشکیل کابینه بختیار، روابط ما با دولت بیشتر شد.  در جمع ما عوامل ملی‌گرا زیاد بودند.  اعضای نهضت آزادی با خود بختیار و تعدادی از هم‌کاران او در دولت دکتر مصدق هم‌کار و هم‌فکر بودند و آن‌ها در این مقطع پل ارتباطی میان جمعِ ما و دولت بودند.  من شخصآ هیچ سابقه‌ای با بختیار نداشتم و هیچ خاطره‌ای از حضور او در هیچ یک از جلساتی که داشتیم،  ندارم.

     با این همه، کسانی بودند که با بختیار ارتباط داشتند از جمله تیمسار مدنی و امیرانتظام، که با او و ما نوعی هم‌کاری داشتند.

     این افراد از رفقای مهندس بازرگان و آیت‌الله طالقانی بودند و پل ارتباطی بودند که ما هم از آن استفاده می‌کردیم.  در جریان آمدنِ امام،  که انقلاب در اوج حدّت بود،  این دو نفر مرتب از طرف بختیار می‌آمدند در اقامتگاه امام و با ما مذاکره می‌کردند.  من مدنی را می‌شناختم،  هم با آقای طالقانی ارتباط داشت،  و هم کرمانی بود.  پدرش روحانی مشهوری در کرمان بود.  امیر انتظام را نمی‌شناختم.

     این‌ها موقعیتِ بینابینی داشتند،  از یک‌سو با دولت و اعضای کابینه آشنایی داشتند، تقریبآ دولت از خودشان بود،  از سوی دیگر با مبارزین و انقلابیون ارتباط داشتند.  این ارتباط را در مجموع می‌توان به سود انقلاب ارزیابی کرد و باید از هوشیاری‌های امام به حساب آورد،  که با آن موافقت کردند.

     امام،  برخلاف آنچه طبع یک انقلابیِ یک‌دنده است،  با حفظ ارتباط و پذیرفتنِ چنین عناصری،  هم رژیم را تا حدودی خام کردند،  و هم جبهه ملی  را امیدوار و از کارشکنیِ احتمالیِ آن‌ها پیش‌گیری شد.  جای این احتمال هست که اگر چنین نمی‌شد، انقلاب با فرض پیروزی،  بهای سنگین‌تری می‌پرداخت و ما شاهد بمباران،  کشتار وسیع و خشونت‌های بیشتری بودیم. هرچند تحلیل مبنی بر پس‌بینی در تاریخ کار بسیار دشواری است.

     نکته مهم این است که در این مذاکرات کوچک‌ترین امتیازی به رژیم داده نشد و در کم کردن خطرِ خشونت‌های وسیع رژیم بسیار کارساز بود.

منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، زیر نظر محسن هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب