خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی – انقلاب و پیروزی تحلیل هاشمی از تصمیم امام (ره) برای خروج از عراق
تحلیل هاشمی از تصمیم امام (ره) برای خروج از عراقتاریخ 2/7/1357 رژیم عراق ابتدا امام را از مداخله در امور سیاسی منع می‌کند و سپس براساس مذاکره و توافق با رژیم پهلوی، بیت شریف امام در نجف اشرف را، ]در دوم مهر 1357 [به محاصره می‌گیرد. رژیم می‌خواست با همکاری دولت عراق، امام را در همان محل تبعید، محدود نماید و رابطه ایشان را با بیرون قطع کند؛ اما پخش این خبر در ایران، تبعات ناگواری برای رژیم شاه داشت و حتی دولت عراق هم از طرف شیعیان و مراجع تقلید در عراق به شدت تحت فشار قرار گرفت. در واقع دولت عراق هم جرات نمی‌کرد، امام را محدود بکند؛ چون امام در دوره تبعیدشان محبوبیت زیادی در خود عراق پیدا کرده بودند و در شرایط جدید، عکس‌العمل مردم ایران و عراق و سایر علاقمندان امام در کشورهای دیگر هم می‌توانست، برای هر دو رژیم مشکل ساز باشد. همین امر آنها را به صرفنظر کردن از این طرح وادار ساخت. اما تصمیم امام برای خروج از عراق و احتمال آمدن ایشان به ایران، به ناگهان شوکی سنگین به رژیم وارد نمود. با این شرایط که در ایران پیش آمده بود، رژیم نمی‌توانست امام را در ایران بپذیرد. اگر امام به ایران می‌آمدند، ممکن بود همه چیز را آب ببرد. به همین دلیل رژیم از یک طرف با دولت عراق وارد مذاکره شد و از آنها خواست که اجازه خروج به امام را برای مدتی ندهند و از طرف دیگر دستگیری و انتقال امام به یک پادگان نظامی را، در صورت آمدن امام به ایران، در دستور کار قرار داد. در این شرایط که دولت عراق هم برای رهایی از بن بستی که گرفتار آن شده بود، به دنبال راه چاره می‌گشت، امام ماندن در عراق را به مصلحت ندیدند و چون آمدن به ایران نیز مقدور نبود، به قصد کشوری ثالث، عزم خروج از عراق نمودند.منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری