تحلیل آیت الله هاشمی از استقرار امام در شهر قم بعد از پیروزی انقلاب اسلامیتاریخ 1/12/1357      اوایل اسفند 57، مقارن است با تصمیم امام برای رفتن به قم. ما می‌دانستیم که نظر ایشان این بود که به قم بروند و حکومت را به صالحان واگذار کنند و از آنجا حکومت را هدایت نمایند. به همین خاطر خیلی سریع اقدام کردند که نهادهای اصلی نظام شکل قانونی بگیرد؛ البته در آن ایام معمول نبود که انقلابی‌ها چنین کاری بکنند و عمومآ شکل‌گیری نهادهای نظام جدید در انقلابهای مهم، ده ـ پانزده سالی طول کشیده بود. بگذریم که برخی‌ها، اصلا به دنبال چنین هدفی هم نبودند. ولی امام بر روی این مسائل تاکید داشتند و از شورای انقلاب و دولت موقت می‌خواستند که قانون اساسی هر چه سریعتر نوشته شود و نهادهای قانونی بر مبنای آن به وجود آید.      امام، در رفتن به قم عجله داشتند و ما هم با توجه به آشنایی که با اندیشه‌های ایشان داشتیم، می‌دانستیم که حضورشان در تهران، موقت است.     اعضای دولت موقت، خیلی خوششان نمی‌آمد که ایشان در تهران باشند و از تصمیم ایشان خوشحال شدند. ما هم قبول داشتیم که ایشان به قم بروند، چون در قم هم به ایشان دسترسی داشتیم و جای نگرانی نبود. نظر ایشان این گونه بود که در قم باشند و ما آن را پذیرفتیم.     امام در هنگام ترک تهران به مقصد شهر قم، بیانیه‌ای صادر کردند. در بخشی از این بیانیه که در چهارده بند بود و من در تهیه و تنظیم محتوای آن نقش داشتم، و امام آن را با تشکر از ملت بزرگ ایران آغاز کرده بودند، آمده بود: "... اگر بخواهیم استقلال واقعی به دست آوریم باید سعی کنیم تمامی اشکال نفوذ آمریکا چه اقتصادی و چه نظامی و چه سیاسی و فرهنگی را از بین ببریم و من امیدوارم که ملت ایران به این مهم هر چه زودتر برسد" ایشان همچنین با اشاره به ضرورت وحدت کلمه همه اقشار، از مردم خواستند که با هوشیاری "از عناصر تفرقه افکن که با شعارهای فریبنده، می‌خواهند دست اجانب را به کشور مسلمان ما باز کنند، احتراز کنند و کارگران کارخانه‌ها از حضور در اجتماعات عناصر مفسده‌جو، پرهیز کنند و ملت از ارتش و شهربانی و ژاندارمری که در خدمت اسلام هستند، پشتیبانی کنند".     در فرازهای دیگر این بیانیه، امام از کمیته‌های انقلاب خواسته بودند که از دخالت در امور دولتی خودداری کنند و به زندانبانها، حکم کرده بودند که با زندانیان هر که باشد به طور انسانیت و اسلامیت رفتار کنند و تذکراتی نیز در زمینه رعایت حقوق مردم و رعایت احترام علما و ائمه جماعت مساجد و رعایت آزادی بیان در مطبوعات و استفاده از فرهنگ غنی اسلام در روزنامه‌ها، دادند.     همچنین درباره رفراندوم تعیین نظام آینده کشور، در پیام امام تاکید شده بود: "لازم است تذکر دهم، آنچه اینجانب به آن رای می‌دهم، جمهوری اسلامی است و آنچه ملت شریف ایران در سرتاسر کشور با فریاد از آن پشتیبانی نموده است، همین جمهوری اسلامی بوده است؛ نه یک کلمه زیاد و نه یک کلمه کم...."       کمی بعد از آنکه امام به قم رفتند، تازه مشخص شد که حضورشان در تهران تا چه حد ضروریست. خودشان دیدند که با توجه به وضعیت کشور، باید در تهران باشند، اما آمدنشان، به دلایل مهمی از جمله همین فکر ـ که بهتر است روحانیت در امور اجرایی دخالتی نداشته باشد و از دور به نظارت و ارشاد بپردازد ـ حدود یکسال به طول انجامید.منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری