انتخاب شهید رجائی به عنوان نخست وزیر به روایت آیت الله هاشمی رفسنجانی

تاریخ : 16/5/1359

هیأت بررسی صلاحیت کاندیداهای نخست وزیری که به پیشنهاد رئیس‌جمهور و موافقت مجلس تشکیل شده بود، با معرفی آقای ]عبدالحسین[جلالی به عنوان نماینده آقای بنی‌صدر کار خود را با بررسی صلاحیت آقایان ]محمد کاظم[ موسوی بجنوردی، ]حسن‌ابراهیم[ حبیبی، ]صادق[ خلخالی، ]رضا [صدر، ]محمد[ غرضی، ]محمد[ غروی، ]جلال الدین[ فارسی، ]موسی[ کلانتری، ]محمد علی[ رجایی، ]مصطفی[ میرسلیم، ]احمد[ سلامتیان و چند نفر دیگر ]که مجموعآ چهارده نفر می‌شدند[ و از طرف آقای بنی‌صدر طی دو نامه جداگانه به عنوان نامزدهای احراز نخست وزیری مطرح شده بودند، شروع کرد و در نهایت پس از بررسیهایی که انجام داد، گزارش کار را مبنی بر تأیید صلاحیت دو سه نفر از کاندیداها از جمع نفرات معرفی شده به رئیس‌جمهور ارائه داد و پس از مذاکرات مفصل قرار شد نظر این هیات، خصوصآ در مورد نفرات تأیید شده در جلسه خصوصی (غیرعلنی و غیررسمی) مجلس مطرح و نسبت به آنها رأی‌گیری شود و نتیجه به اطلاع رئیس‌جمهور برسد.

این کار در جلسه غیرعلنی مجلس ]که عصر روز پنج شنبه 16 مرداد 1359 تشکیل شد[، انجام شد و آقای ]محمد[یزدی، گزارش کار هیأت را مطرح کرد و نمایندگان نیز نسبت به بعضی از افراد معرفی شده صحبتهایی کردند و درنهایت نیز مجلس به نخست‌وزیری آقای رجایی ابراز تمایل نشان داد. یک روز بعد از این اجلاس، من به اتفاق آقایان ]محمد[یزدی، ]فضل‌الله[محلاتی و ]محمدعلی[رجایی در منزل آقای بنی‌صدر، به دیدار وی رفتیم و نظرات مجلس را مطرح کردیم. قرار شد که رئیس‌جمهور هم با توجه به صحبتهای قبلی، تصمیم خود را بگیرد. البته چون رئیس‌جمهور، انتخاب نخست وزیر را به دریافت نظر هیأت بررسی صلاحیت کاندیداهای نخست‌وزیری منوط کرده بود و رسیدن به نقطه تفاهم با مجلس را خواستار شده بود و اینک نتیجه هر دو کار معلوم شده بود، انتظار می‌رفت که وی نخست وزیر را هر چه سریعتر به مجلس معرفی کند که این کار را نیز کرد و طی نامه‌ای آقای رجایی را به عنوان نخست‌وزیر به مجلس معرفی و خواستار رأی اعتماد شد. البته متن نامه معرفی نخست‌وزیر را طوری تنظیم کرده بود که مسائلی را به همراه داشت و موجب ناخرسندی جمع زیادی از نمایندگان شد تا جایی که حتّی قرار شد اگر احساس خلافی در کیفیت انتخاب نخست‌وزیر صورت گرفته، نامه رئیس‌جمهور عودت داده شود. متن این نامه به این قرار بود :

بسمه تعالی

رئیس محترم مجلس شورای اسلامی

با استناد به شور هیأت منتخب و تمایلی که از سوی آن مجلس محترم اظهار شده است، آقای محمدعلی رجایی را به عنوان نخست‌وزیر معرفی می‌کنم.

از خداوند متعال برای نمایندگان محترم و ایشان طلب توفیق می‌کنم.

          رئیس جمهوری

          ابوالحسن‌بنی‌صدر

به همین دلیل در مورد نحوه برخورد با مسأله در ]جلسه یکشنبه، 19 مرداد  1359[ مجلس، رأی‌گیری انجام شد و اکثریت پذیرفتند که خلافی صورت نگرفته و مجلس نامه رئیس‌جمهور را پذیرفت و یک روز بعد با طرح آن در جلسه علنی، آقای محمد علی رجایی با 153 رأی موافق ]24 رأی مخالف و 19 رأی ممتنع از مجموع 196 رای[ به عنوان اولین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد.

دو روز بعد نیز نتیجه این رأی‌گیری را طی نامه‌ای به این شرح به اطلاع رئیس‌جمهور رساندم:

بسمه تعالی

جناب آقای ابوالحسن بنی‌صدر

رئیس‌جمهور محترم جمهوری اسلامی ایران

عطف به نامه شماره 10102 مورخ 18/5/59 بدین وسیله اعلام می‌دارد: پیشنهاد نخست وزیری آقای محمد علی رجایی در جلسه علنی روز دوشنبه 20/5/59 مجلس شورای اسلامی مطرح شد و ایشان با اکثریت قاطع 153 رأی موافق در برابر 24 رأی مخالف و 19 رأی ممتنع توانستند رأی تمایل بدست آورند.

          رئیس مجلس شورای اسلامی

          اکبر هاشمی

آقای بنی‌صدر نیز حکم رسمی نخست وزیری آقای رجایی را پس از چند روز ]در تاریخ 30 مرداد  1359[ امضا و ابلاغ کرد.

منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 1359، انقلاب در بحران، زیر نظر عباس بشیری، دفتر نشر معارف انقلاب