توضیح آیت الله هاشمی رفسنجانی در باره شروع کار تفسیر در زندان

بنده کارها و تحقیقاتی را در رابطه با قرآن بنا گذاشتم و تا به حال احساس می‌کنم توفیق تکمیل این کار را نداشتم. یعنی خداوند هنوز به من فرصت این کار را نداده است. امیدوارم تا خود زنده هستم موفق به انجام این کار گردم و یا پس از من کسانی این کار را ادامه دهند. سال ۵۴ (که آخرین زندان بود) به این فکر افتادم که فهرستی از مطالب قرآن را استخراج کنم و اسم آن را «کلید قرآن» گذاشتم و تقریباً دو سال و نیم از وقت من در زندان مصروف این کار شد که البته بعضی از دوستان هم کمک می‌کردند.

ابتدا آیه به آیه قرآن را خوانده و به تفسیر مراجعه کردم و هر مطلبی را که با اشاره و یا کنایه یا حتی در روایات به یک آیه مربوط می‌شد در کنار آن آیه می نوشتم. مثلاً آسمان، زمین، بهشت، درخت، گوسفند، معاد، مرگ، قیامت، معاد جسمانی و هر موضوعی که آیه به آن اشاره داشت. مجموعاً بیست و چهار دفتر دویست برگی پر شد که حدود صد هزار فیش گردید. پس از زندان دوستان در رادیو و تلویزیون و حزب جمهوری اسلامی این فیش‌ها را به‌صورت فیش‌های جداگانه درآورده و تحت موضوعاتی منظم کردند. و حال حدود هزار تا دوهزار موضوع شده است که ذیل هر موضوعی آیات مربوطه وجود دارد.

درحال حاضر گروهی روی آن کار می‌کنند که البته احتیاج به دو نفر دانشمند هست تا به آن‌ ها رسیدگی کنند.

این کار تازه‌ای راجع به قرآن است که اگر به یاری خداوند تمام شود درحقیقت کلید قرآن است و دایره المعارفی است که شاید حداقل ۳۰ جلد شود.

می‌دانید که المعجم المفهرس کلیدی است برای یافتن آیات قرآن از طریق لغت؛ اما این کتاب کلیدی است برای هر محققی که به دنبال موضوعی در قرآن باشد.

منبع: پایان کتاب معاد؛ چاپ واحد آموزش حزب جمهوری