قُلْ هَلْ مِن شُرَکَآئِکُم مَّن یَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ قُلِ اللّهُ یَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ

بگو: آیا از شریکان (معبودان) شما کسی هست که آفرینش را آغاز کند سپس (بعد از فنا) بازش گرداند؟ بگو: خدا آفرینش را آغاز می کند سپس (بعد از فنا) بازش می گرداند با این وصف چگونه شما (از حق) گردانده می شوید؟

 

1 ـ آموزش بحث و احتجاج با مشرکان به پیامبر (ص) از جانب خداوند

قل هل من شرکائکم ... قل اللّه یبدؤا الخلق

 

2 ـ عربهای جاهلی، مردمانی بودند شرک پیشه و بت پرست.

قل هل من شرکائکم من یبدؤا الخلق

 

3 ـ شرک وبت پرستی، آیینی است بی پایه، غیر قابل دفاع و ساخته اوهام نابخردان.

قل هل من شرکائکم ... فأنی تؤفکون

اضافه «شرکاء» به ضمیر «کم» حاکی از ساختگی بودن شرک است. و استفهام تعجبی در جمله «أنی تؤفکون» نشانگر نابخردی معتقدان به آن می باشد.

 

4 ـ دو چیز، معیار استحقاق معبودیت و سزاوار پرستش بودن است: «توانایی بر پدید آوردن جهان» و «قدرت بر برپا کردن دوباره آن».

قل هل من شرکائکم من یبدؤا الخلق ثم یعیده

 

5 ـ جهان آفرینش، جهانی است حادث و ناپایدار.

قل هل من شرکائکم من یبدؤا الخلق ثم یعیده

جمله «یبدؤا الخلق» مسبوق به عدم بودن پدیده های جهان را می رساند و «ثم یعیده» بیانگر این است که این جهان به سوی مرگ و انقراض در حرکت است.

 

6 ـ برپایی جهان آخرت در پی انقراض جهان کنونی است.

یبدؤا الخلق ثم یعیده

 

7 ـ جهان آخرت، جهانی مثال و مانند جهان کنونی است.

یبدؤا الخلق ثم یعیده

 

8 ـ قدرت پدید آوردن جهان و تواناییِ برپا کردن جهان آخرت، در انحصار خداوند است.

قل هل من شرکائکم ... قل اللّه یبدؤا الخلق ثم یعیده

 

9 ـ تنها خداوند، سزاوار پرستش و معبودیت است.

قل اللّه یبدؤا الخلق ثم یعیده

 

10 ـ معاد، جسمانی است.

قل اللّه یبدؤا الخلق ثم یعیده

 

ضمیر در «یعیده» به «الخلق» بر می گردد و معنای حقیقی «اعاده»، برگرداندن خود شیء است.

 

11 ـ مرگ، و نابودی سرنوشت حتمی همه پدیده های جهان آفرینش

قل اللّه یبدؤا الخلق ثم یعیده

برداشت فوق مبتنی بر این است که: مراد از «الخلق» مطلق آفریده ها بوده باشد و جمله «فیهلکه» پس از «یبدؤا الخلق» ـ و به قرینه «ثم یعیده» ـ در تقدیر گرفته شود; یعنی: «اللّه یبدؤا الخلق فیهلکه ثم یعیده».

آخرت:

برپایی آخرت 6; خالق آخرت 8; ویژگیهای آخرت 7; همانندی آخرت با دنیا 7

آفرینش:

اهمیّت خلقت آفرینش 4; خالق آفرینش 8; خلقت آفرینش 5; ویژگیهای آفرینش 5

بت پرستان: 2

بت پرستی:

بیمنطقی بت پرستی 3

توحید:

توحید عبادی 9

جاهلیت:

بت پرستی در جاهلیت 2; شرک در جاهلیت 2

خدا:

اختصاصات خدا 8، 9; تعالیم خدا 1; قدرت خدا 8

دنیا:

انقراض دنیا 6

شرک:

بیمنطقی شرک 3

محمّد (ص):

تعلم محمّد (ص) 1; محمّد (ص) و مشرکان 1; معلم محمّد (ص) 1

مرگ:

حتمیت مرگ 11

مشرکان: 2

احتجاج علیه مشرکان 1

معاد:

قدرت بر معاد 4; معاد جسمانی 10

معبودیت:

ملاکهای معبودیت 4