قُلْ مَن یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ أَمَّن یَمْلِکُ السَّمْعَ والأَبْصَارَ وَمَن یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیَّتَ مِنَ الْحَیِّ وَمَن یُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللّهُ فَقُلْ أَفَلاَ تَتَّقُونَ

بگو: چه کسی از آسمان و زمین شما را روزی می دهد؟ یا چه کسی مالک گوش و چشمها (ی شما) است؟ و چه کسی زنده را از مرده (مثلا گیاه را از خاک) بیرون می آورد و (نیز) مرده را از زنده بیرون می آورد (زنده را به مرده مبدّل می سازد)؟ و چه کسی امر (جهان) را تدبیر می کند؟ پس خواهند گفت: خدای، پس بگو: با این وصف چرا (از خدا) پروا ندارید (و غیر او را پرستش می کنید)؟

 

1 ـ روزی بخش انسانها، کسی جز خدا نیست.

قل من یرزقکم من السماء و الأرض ... فسیقولون اللّه

 

2 ـ آسمان و زمین، دو منبع روزی برای انسانها

قل من یرزقکم من السماء و الأرض

 

3 ـ تأمین بیوقفه رزق و روزی انسانها از سوی خدا، جلوه ای از ربوبیت بی همتای اوست.

قل من یرزقکم من السماء و الأرض

این آیه شریفه ـ به قرینه آیه بعد ـ در مقام رد پندار ربوبیت غیر خدا و توجّه دادن شرک پیشگان به ربوبیت بی همتای خداست. گفتنی است که به کارگیری فعل مضارع (یرزقکم) بیانگر استمرار روزی و بیوقفه بودن آن است.

 

4 ـ شرک پیشگان عصر بعثت با وجود اعتقادشان به رازقیت و روزی بخشی خدا، ربوبیت بی شریک او را باور نداشتند.

قل من یرزقکم من السماء و الأرض ... فسیقولون اللّه

ضمیر فاعلی در «سیقولون» به مشرکان بر می گردد.

 

5 ـ شنوایی و بینایی و دیگر حواس انسان، تحت مالکیت و فرمان خداست.

أمن یملک السمع و الأبصر

کلمه «یملک» می تواند از مصدر «مِلک» (مالک بودن) و نیز می تواند از «مُلک» (فرمانروایی) باشد.

 

6 ـ شنوایی و بینایی، از مهمترین و کارآمدترین قوای موجود در انسان

أمن یملک السمع و الأبصر

گزینش دو قوه «شنوایی» و «بینایی»، از میان دیگر قوا، مفید برداشت فوق است.

 

7 ـ شنوایی و بینایی و دیگر حواس، از جلوه های ربوبیت خدا بر انسانها

أمن یملک السمع و الأبصر

 

8 ـ شرک پیشگان عصر بعثت، در عین اینکه به مالکیت و حاکمیت خدا بر قوا و حواس آدمی اعتقاد داشتند، منکر ربوبیت او بودند.

أمن یملک السمع و الأبصر... فسیقولون اللّه

 

9 ـ شرک پیشگان عرب جاهلی با وجود اینکه خدا را پدید آورنده جانداران از موجودات بی جان و موجودات بی جان را از جانداران می دانستند، منکر ربوبیت و پروردگاری او بودند.

و من یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی ... فسیقولون اللّه

 

10 ـ پیدایش مستمر و بیوقفه موجودات جاندار از پدیده های بی جان و موجودات بی جان از پدیده های جاندار، از نشانه های ربوبیت خدا

و من یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی ... فسیقولون اللّه

 

11 ـ خداست که پیوسته موجود زنده را از جسم مرده و مرده را از جسم زنده پدید می آورد.

و من یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی ... فسیقولون اللّه

به کارگیری فعل مضارع در «یخرج الحی» و «یخرج المیت» بیانگر استمرار پیدایش مرگ و حیات است.

 

12 ـ مشرکان عرب جاهلی با وجود اعتقادشان به اینکه تدبیر امور جهان در دست خداست، منکر ربوبیت و پروردگاری بی همتای او بودند.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

 

13 ـ وحدت تدبیر در جهان آفرینش، نشانه وحدت ربوبیت و بی اساس بودن اندیشه شرک است.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

وحدت تدبیر از وحدت مدبر ـ که جمله «و من یدبر الأمر» بر آن دلالت دارد ـ استفاده می شود.

 

14 ـ جهان آفرینش، پیوسته نیازمند تدبیر خداست.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

به کارگیری فعل مضارع (یدبر) ـ که بیانگر استمرار است ـ مفید برداشت فوق می باشد.

 

15 ـ تدبیر امور جهان آفرینش، تنها در دست خداست.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

«ال» در «الأمر» عوض از مضاف الیه محذوف است و به قرینه مقام ـ که در بیان ربوبیت خدا بر جهان و انسانهاست ـ تقدیر آن «و من یدبر أمر الخلق» می باشد.

 

16 ـ شرک پیشگی و انکار ربوبیت خدا ـ علی رغم اعتقاد به رازقیت، حاکمیت، حیات بخشی و تدبیر بیوقفه خدا نسبت به امور جهان ـ نشانه ای از وجود روحیه بی پروایی در انسان است.

قل من یرزقکم ... فسیقولون اللّه فقل أفلاتتقون

 

17 ـ اعتقاد به رازقیت، حاکمیت، حیات بخشی و تدبیر مطلق خدا نسبت به امور جهان، مقتضی تقواپیشگی است.

قل من یرزقکم ... فسیقولون اللّه فقل أفلاتتقون

آسمان:

فواید آسمان 2

آفرینش:

 

تدبیر آفرینش 13، 15; وابستگی آفرینش 14

انسان:

اهمیّت حواس انسان 7; روزی انسان ها 3; مالک حواس انسان 5; مهمترین حواس انسان 6

بینایی:

اهمیّت بینایی 6، 7

تقوا:

زمینه تقوا 17; نشانه های بیتقوایی 16

توحید:

توحید ربوبی 3، 13، 15

جهان بینی:

جهان بینی توحیدی 15

خدا:

اختصاصات خدا 1، 15; اهمیّت ربوبیت خدا 14; تکذیب ربوبیت خدا 16; خالقیت خدا 11; رازقیت خدا 1; مالکیت خدا 5; نشانه های ربوبیت خدا 3، 7، 10، 13

ربوبیت:

مکذبان ربوبیت خدا 4، 8، 9، 12

روزی:

تأمین روزی 3; منابع روزی 2; منشأ روزی 1

زمین:

فواید زمین 2

زنده:

اخراج زنده از مرده 10، 11

شرک:

دلایل بطلان شرک 13; سرزنش شرک 16

شنوایی:

اهمیّت شنوایی 6، 7

عقیده:

آثار عقیده به حاکمیت خدا 17; آثار عقیده به خالقیت خدا 17; آثار عقیده به رازقیت خدا 17; آثار عقیده به ربوبیت خدا 17; عقیده به خالقیت خدا 9

مرده:

اخراج مرده از زنده 10، 11

مشرکان:

عقیده مشرکان صدر اسلام 4، 8، 9، 12; کفر مشرکان صدر اسلام 4، 8، 9، 12; مشرکان صدر اسلام و ربوبیت خدا 4، 12

موجودات:

خلقت موجودات 10