تفسیر آیات قرآن کریم – سوره یونس – آیه ۳۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ مَن یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ أَمَّن یَمْلِکُ السَّمْعَ والأَبْصَارَ وَمَن یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیَّتَ مِنَ الْحَیِّ وَمَن یُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللّهُ فَقُلْ أَفَلاَ تَتَّقُونَ

بگو: چه کسی از آسمان و زمین شما را روزی می دهد؟ یا چه کسی مالک گوش و چشمها (ی شما) است؟ و چه کسی زنده را از مرده (مثلا گیاه را از خاک) بیرون می آورد و (نیز) مرده را از زنده بیرون می آورد (زنده را به مرده مبدّل می سازد)؟ و چه کسی امر (جهان) را تدبیر می کند؟ پس خواهند گفت: خدای، پس بگو: با این وصف چرا (از خدا) پروا ندارید (و غیر او را پرستش می کنید)؟

 

1 ـ روزی بخش انسانها، کسی جز خدا نیست.

قل من یرزقکم من السماء و الأرض ... فسیقولون اللّه

 

2 ـ آسمان و زمین، دو منبع روزی برای انسانها

قل من یرزقکم من السماء و الأرض

 

3 ـ تأمین بیوقفه رزق و روزی انسانها از سوی خدا، جلوه ای از ربوبیت بی همتای اوست.

قل من یرزقکم من السماء و الأرض

این آیه شریفه ـ به قرینه آیه بعد ـ در مقام رد پندار ربوبیت غیر خدا و توجّه دادن شرک پیشگان به ربوبیت بی همتای خداست. گفتنی است که به کارگیری فعل مضارع (یرزقکم) بیانگر استمرار روزی و بیوقفه بودن آن است.

 

4 ـ شرک پیشگان عصر بعثت با وجود اعتقادشان به رازقیت و روزی بخشی خدا، ربوبیت بی شریک او را باور نداشتند.

قل من یرزقکم من السماء و الأرض ... فسیقولون اللّه

ضمیر فاعلی در «سیقولون» به مشرکان بر می گردد.

 

5 ـ شنوایی و بینایی و دیگر حواس انسان، تحت مالکیت و فرمان خداست.

أمن یملک السمع و الأبصر

کلمه «یملک» می تواند از مصدر «مِلک» (مالک بودن) و نیز می تواند از «مُلک» (فرمانروایی) باشد.

 

6 ـ شنوایی و بینایی، از مهمترین و کارآمدترین قوای موجود در انسان

أمن یملک السمع و الأبصر

گزینش دو قوه «شنوایی» و «بینایی»، از میان دیگر قوا، مفید برداشت فوق است.

 

7 ـ شنوایی و بینایی و دیگر حواس، از جلوه های ربوبیت خدا بر انسانها

أمن یملک السمع و الأبصر

 

8 ـ شرک پیشگان عصر بعثت، در عین اینکه به مالکیت و حاکمیت خدا بر قوا و حواس آدمی اعتقاد داشتند، منکر ربوبیت او بودند.

أمن یملک السمع و الأبصر... فسیقولون اللّه

 

9 ـ شرک پیشگان عرب جاهلی با وجود اینکه خدا را پدید آورنده جانداران از موجودات بی جان و موجودات بی جان را از جانداران می دانستند، منکر ربوبیت و پروردگاری او بودند.

و من یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی ... فسیقولون اللّه

 

10 ـ پیدایش مستمر و بیوقفه موجودات جاندار از پدیده های بی جان و موجودات بی جان از پدیده های جاندار، از نشانه های ربوبیت خدا

و من یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی ... فسیقولون اللّه

 

11 ـ خداست که پیوسته موجود زنده را از جسم مرده و مرده را از جسم زنده پدید می آورد.

و من یخرج الحی من المیت و یخرج المیت من الحی ... فسیقولون اللّه

به کارگیری فعل مضارع در «یخرج الحی» و «یخرج المیت» بیانگر استمرار پیدایش مرگ و حیات است.

 

12 ـ مشرکان عرب جاهلی با وجود اعتقادشان به اینکه تدبیر امور جهان در دست خداست، منکر ربوبیت و پروردگاری بی همتای او بودند.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

 

13 ـ وحدت تدبیر در جهان آفرینش، نشانه وحدت ربوبیت و بی اساس بودن اندیشه شرک است.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

وحدت تدبیر از وحدت مدبر ـ که جمله «و من یدبر الأمر» بر آن دلالت دارد ـ استفاده می شود.

 

14 ـ جهان آفرینش، پیوسته نیازمند تدبیر خداست.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

به کارگیری فعل مضارع (یدبر) ـ که بیانگر استمرار است ـ مفید برداشت فوق می باشد.

 

15 ـ تدبیر امور جهان آفرینش، تنها در دست خداست.

و من یدبر الأمر فسیقولون اللّه

«ال» در «الأمر» عوض از مضاف الیه محذوف است و به قرینه مقام ـ که در بیان ربوبیت خدا بر جهان و انسانهاست ـ تقدیر آن «و من یدبر أمر الخلق» می باشد.

 

16 ـ شرک پیشگی و انکار ربوبیت خدا ـ علی رغم اعتقاد به رازقیت، حاکمیت، حیات بخشی و تدبیر بیوقفه خدا نسبت به امور جهان ـ نشانه ای از وجود روحیه بی پروایی در انسان است.

قل من یرزقکم ... فسیقولون اللّه فقل أفلاتتقون

 

17 ـ اعتقاد به رازقیت، حاکمیت، حیات بخشی و تدبیر مطلق خدا نسبت به امور جهان، مقتضی تقواپیشگی است.

قل من یرزقکم ... فسیقولون اللّه فقل أفلاتتقون

آسمان:

فواید آسمان 2

آفرینش:

 

تدبیر آفرینش 13، 15; وابستگی آفرینش 14

انسان:

اهمیّت حواس انسان 7; روزی انسان ها 3; مالک حواس انسان 5; مهمترین حواس انسان 6

بینایی:

اهمیّت بینایی 6، 7

تقوا:

زمینه تقوا 17; نشانه های بیتقوایی 16

توحید:

توحید ربوبی 3، 13، 15

جهان بینی:

جهان بینی توحیدی 15

خدا:

اختصاصات خدا 1، 15; اهمیّت ربوبیت خدا 14; تکذیب ربوبیت خدا 16; خالقیت خدا 11; رازقیت خدا 1; مالکیت خدا 5; نشانه های ربوبیت خدا 3، 7، 10، 13

ربوبیت:

مکذبان ربوبیت خدا 4، 8، 9، 12

روزی:

تأمین روزی 3; منابع روزی 2; منشأ روزی 1

زمین:

فواید زمین 2

زنده:

اخراج زنده از مرده 10، 11

شرک:

دلایل بطلان شرک 13; سرزنش شرک 16

شنوایی:

اهمیّت شنوایی 6، 7

عقیده:

آثار عقیده به حاکمیت خدا 17; آثار عقیده به خالقیت خدا 17; آثار عقیده به رازقیت خدا 17; آثار عقیده به ربوبیت خدا 17; عقیده به خالقیت خدا 9

مرده:

اخراج مرده از زنده 10، 11

مشرکان:

عقیده مشرکان صدر اسلام 4، 8، 9، 12; کفر مشرکان صدر اسلام 4، 8، 9، 12; مشرکان صدر اسلام و ربوبیت خدا 4، 12

موجودات:

خلقت موجودات 10