فَلَا یَحْزُنکَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ مَا یُسرُّونَ وَمَا یُعْلِنُونَ

پس سخنان [ناحق] آنان تو را غمگین نکند، همانا ما آنچه را پنهان می دارند و آنچه را آشکار می کنند می دانیم.

 

1 - محزون و غمگین نشدن از سخنان ناروا و تهمت های غم انگیز دشمنان، توصیه خداوند به پیامبراسلام(ص)

 

فلایحزنک قولهم

مقصود از «قولهم» (سخنان مشرکان) به قرینه آیات گذشته (آیه 69) ـ که درباره شاعر دانستن پیامبر(ص) بود ـ تهمت های غم انگیزی از قبیل شاعر بودن است که به پیامبراسلام(ص) نسبت می دادند.

 

2 - پیامبراسلام(ص)، در برابر سخنان ناروا و تهمت های غم انگیز مخالفان دعوتش، مورد تسلّی خاطر و دلجویی خداوند قرار گرفت.

 

فلایحزنک قولهم

 

3 - پیامبراسلام(ص)، با سخنان ناروا و تهمت های غم انگیز دشمنانِ رسالتش روبه رو بود.

 

فلایحزنک قولهم

 

4 - توجه به ناتوانی معبودهای ادعایی و عقیده به قدرت مطلق خداوند، موجب تسلی خاطر و دل گرمی مبلغان اسلام و مدافعان عقیده توحیدی

 

و اتّخذوا من دون اللّه ءالهة لعلّهم ینصرون . لایستطیعون نصرهم... فلایحزنک قولهم

جمله «فلایحزنک قولهم» جواب برای شرط مقدر است; یعنی، «إذا کان هـذا حالهم مع ربّهم حیث اتّخذوا رجاء النصر ءالهة من دون اللّه لایقدرون نصرهم فلاتحزن بسبب قولهم...; وقتی وضعیت آنان چنین است که به امید یاری، معبودهای دیگری جز خدا را ـ که توانای بر یاری رسانی ندارند ـ برگزیدند، پس تو از سخنان شان محزون مباش...».

 

5 - همه حرکت ها و رفتارهای انسان ـ در نهان و آشکار ـ در قلمرو علم خداوند است.

 

نعلم ما یسرّون و ما یعلنون

 

6 - پیامبراسلام(ص)، با توطئه های پنهانی دشمنانِ رسالتش روبه رو بود.

 

نعلم ما یسرّون و ما یعلنون

 

7 - عقیده به آگاهی خداوند از تمامی رفتارها و حرکت های توطئه آمیز کافران، موجب دل گرمی و تسلی خاطر مبلغان اسلام و مدافعان عقیده توحیدی است.

 

فلایحزنک قولهم إنّا نعلم ما یسرّون و ما یعلنون

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که جمله «إنّا نعلم...» تعلیل برای نهی در «فلایحزنک» است; یعنی، چون خداوند بر تمامی رفتارهای آدمیان ـ از جمله کافران ـ آگاه است، پس نباید در برابر توطئه های آنان محزون بود; بلکه باید با دل گرمی و پشتکار به تبلیغ دین پرداخت.

 

8 - توجه و اعتقاد به آگاهی خداوند به تمامی رفتارها و حرکت های پنهانی و آشکار انسان ها، بازدارنده آدمی از گناه و حق ناپذیری است.

 

إنّا نعلم ما یسرّون و ما یعلنون

برداشت بالا از این رو است که آیه شریفه در مقام تهدید به کافران و مشرکان حق ناپذیر است. بنابراین یادآوری آگاهی مطلق خداوند به رفتار نهان و آشکار انسان ها در شرایط تهدید، می تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 2، 3، 6

انسان

عمل انسان 5

حق

موانع حق ناپذیری 8

خدا

احاطه علمی خدا 5; توصیه های خدا 1; علم خدا به اعمال 5; علم غیب خدا 5

دشمنان

بی اعتنایی به تهمتهای دشمنان 1

ذکر

آثار ذکر عجز معبودان باطل 4; آثار ذکر علم خدا 8

عقیده

آثار عقیده به علم خدا 7، 8; آثار عقیده به قدرت خدا 4

کافران

علم به توطئه کافران 7

گناه

موانع گناه 8

مبلغان

عوامل دلداری مبلغان 4، 7

محمد(ص)

اندوه محمد(ص) 2، 3; توصیه به محمد(ص) 1; توطئه دشمنان محمد(ص) 6; توطئه علیه محمد(ص) 6; تهمت به محمد(ص) 1، 2، 3; دلداری به محمد(ص) 2; عوامل اندوه محمد(ص) 1; مخالفان رسالت محمد(ص) 2

موحدان

عوامل دلداری موحدان 4، 7