وَلَوْ نَشَاء لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَی مَکَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِیًّا وَلَا یَرْجِعُونَ

و اگر بخواهیم آنان را در جای خود مسخ می کنیم که نه بتوانند بروند و نه برگردند.

 

1 - توانایی خداوند بر مسخ کردن کافران، به گونه ای که آنان آن چنان زمین گیر شوند که از برخاستن از جای خود و حرکت به پیش و عقب ناتوان شوند .

 

و لو نشاء لمسخنـهم علی مکانتهم فما استطـعوا مضیًّا و لایرجعون

 

2 - عذاب کافران با مسخ و زمین گیر شدن شان، جزء مشیت و سنت خدا نیست.

 

و لو نشاء لمسخنـهم علی مکانتهم فما استطـعوا مضیًّا و لایرجعون

 

3 - مشیت و سنت خداوند در هدایت انسان ها، بهره جستن آنان از ابزارهای متعارف شناخت است; نه کمک گرفتن از اعجاز و ارائه کارهای بیرون از توان بشر (همچون مسخ و زمین گیر کردن آدمی).

 

و لو نشاء لمسخنـهم علی مکانتهم ... و لایرجعون

برداشت یاد شده مبتنی بر این نکته است که اگر خداوند مردم کافر را مسخ و یا زمین گیر می کرد، آنان به قدرت خدا پی برده و به او ایمان می آوردند; ولی چنین نکرده، بلکه خواسته است که آنان از راه دیدن حقایق الهی و شنیدن آنها (راه متعارف راهنمایی بشر) هدایت گردند.

 

4 - انسان ها در برابر مشیت خداوند ناتوان اند.

 

و لو نشاء لمسخنـهم علی مکانتهم ... و لایرجعون

انسان

عجز انسان ها 4

خدا

سنتهای خدا 2، 3; قدرت خدا 1; مشیت خدا 2، 3، 4

شناخت

ابزار شناخت 3

کافران

آثار مسخ کافران 1; عجز کافران 1; عذاب کافران 2; مسخ کافران 2

هدایت

کیفیت هدایت 3