وَیَقُولُونَ آمَنَّا باللَّهِ وَبالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ یَتَوَلَّی فَرِیقٌ مِّنْهُم مِّن بَعْد ذَلِکَ وَمَا أُوْلَئِکَ بالْمُؤْمِنِینَ

و می گویند: ما به خدا و این رسول ایمان آوردیم و اطاعت کردیم; سپس گروهی از آنان بعد از این [اظهار]، روی می گردانند و اینان مؤمن واقعی نیستند.

 

1 - منافقان صدراسلام، مدعی ایمان به خدا و رسول بودند.

و یقولون ءامنّا باللّه و بالرسول

به گفته مفسران، آیه شریفه و چند آیه بعد، درباره منافقان است و این گفته را موضوعات طرح شده در این آیات و آهنگ و شأن نزول آنها، تأیید می کند.

 

2 - منافقان صدراسلام، مدعی اطاعت و فرمان بری از خدا و رسول بودند.

و یقولون ءامنّا باللّه و بالرسول و أطعنا

 

3  - اصرار و تأکید منافقان صدراسلام، بر صداقت خویش در ایمان به خدا و رسول و فرمان بری از ایشان

و یقولون ءامنّا باللّه و بالرسول و أطعنا

آمدن فعل مضارع (یقولون) ـ که دال بر استمرار است ـ و نیز تکرار «با» در «باللّه» و «بالرسول» و تصریح بر فرمان بری و اطاعت، همگی حاکی از اصرار و تأکید فراوان منافقان بر صحت ادعا خویش است.

 

4 - اطاعت و فرمان بری از خدا و رسولش، لازمه جداناپذیر ایمان راستین و شرط دین داری است.

و یقولون ءامنّا باللّه و بالرسول و أطعنا

تأکید و اصرار منافقان بر اطاعت و فرمان بری از خدا و رسول او، پس از اظهار ایمان، حاکی از این است که اطاعت و فرمان بری از خداوند و پیامبر(ص) در کنار ایمان، امری مسلم و پذیرفته شده میان همگان بود. از این رو منافقان برای پوشاندن ماهیت پلید خود، مسأله اطاعت و فرمان بری خود را به صراحت اظهار می داشتند. گفتنی است ذیل آیه ـ که آنان را مؤمن ندانسته است (و ما أُولـئک بالمؤمنین) ـ مؤید همین برداشت است.

 

5 - دسته ای از منافقان صدراسلام، علی رغم اظهارات أکیدشان مبنی بر فرمان بری ایمان داشتن به خدا و رسول او، از ایشان روی برتافته و نافرمانی کردند.

و یقولون ءامنّا باللّه ... ثمّ یتولّی فریق منهم من بعد ذلک

 

6 - نافرمانی و روی گردانی از خدا و رسول او و برخلاف قول و قرار خود عمل کردن، از نشانه های نفاق و اوصاف منافقان است.

و یقولون ءامنّا باللّه ... ثمّ یتولّی فریق منهم من بعد ذلک

 

7 - آن دسته از منافقانی که پس از اظهار ایمان و فرمان بری، از خدا و رسول او، روی برتافته و نافرمانی کردند، ایمان نداشتند.

و یقولون ءامنّا باللّه ... ثمّ یتولّی فریق منهم من بعد ذلک و ما أُولـئک بالمؤمنین

 

8 - کسانی که از خدا و رسول او، روی برتابند و از فرمان هایشان سرپیچی کنند، مؤمن نیستند.

 

و یقولون ءامنّا باللّه ... ثمّ یتولّی فریق منهم من بعد ذلک و ما أُولـئک بالمؤمنین

اسلام

تاریخ صدر اسلام 1، 2

اطاعت

ادعای اطاعت از خدا 2; ادعای اطاعت از محمد(ص) 2; اطاعت از خدا 3، 4; اطاعت از محمد(ص) 3، 4

ایمان

آثار ایمان 4; ادعای ایمان به خدا 1، 5; ادعای ایمان به محمد(ص) 1، 5; ایمان به خدا 3; ایمان به محمد(ص) 3

دینداری

شرایط دینداری 4

صداقت

ادعای صداقت 3

عصیان

آثار عصیان از خدا 8; آثار عصیان از محمد(ص) 8; عصیان از خدا 5، 6، 7; ـ از محمد(ص) 5، 6، 7

کافران 8

منافقان

ادعاهای منافقان صدراسلام 1، 2، 3، 5; اصرار منافقان صدراسلام 3; بی ایمانی منافقان 7; دروغگویی منافقان 7; صفات منافقان 6; عصیان منافقان 6، 7; عصیان منافقان صدراسلام 5; ـ صدراسلام و محمد(ص) 1، 2

نفاق

نشانه های نفاق 6