وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّه رَؤُوفٌ رَحِیمٌ
و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود و این که خدا مهربان و صاحب رحمت است [چه ها بر سر شما می آمد!].
1 - مؤمنان، از فضل و رحمت خدا برخورداراند.
و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته
2 - وضع کیفر سخت (عذاب دردناک)، به منظور جلوگیری از آلوده شدن جامعه ایمانی به مفاسد اخلاقی و فحشا، جلوه ای از فضل و رحمت خداوند به امت اسلامی
إنّ الذین یحبّون أن تشیع الفـحشة ... لهم عذاب ألیم ... و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته
3 - خداوند، رئوف و رحیم (مهربان) است.
و أنّ اللّه رءوف رحیم
4 - فضل، رحمت، رأفت و مهربانی خداوند، موجب شتاب نکردن او در عذاب اشاعه دهندگان فحشا
و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته و أنّ اللّه رءوف رحیم
جواب «لولا» محذوف است و آنچه می تواند مقدر باشد ـ به قرینه آیه 14 (لمسّکم فیما أفضتم فیه عذاب عظیم) و نیز آیه قبلی که در آن اشاعه دهندگان فحشا تهدید به عذاب شده اند ـ جمله ای مانند «لعاجلکم بالعقوبة» و یا «لهلکتم» می باشد.
5 - وضع کیفر سخت برای اشاعه دهندگان فحشا و افشای چهره توطئه گران «افک»، از جلوه های فضل و رحمت خدا بر مسلمانان صدراسلام
و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته
برداشت یاد شده، به خاطر این است که آیه شریفه، دهمین و آخرین آیه ای است که درباره ماجرای «افک» نازل گردید و قهراً ارتباط نزدیکی با این ماجرا دارد.
6 - فضل و رحمت خدا، مردم صدراسلام را که ندانسته در گسترش توطئه «افک» دخالت داشتند، از گرفتار شدن به عذاب دنیوی و اخروی نجات بخشید.
و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته
به قرینه آیه پیش و نیز آیه 14، جمله «و لولا فضل اللّه»، به تقدیر «و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته مسکم عذاب فی الدنیا و الآخرة» می باشد.
اسماوصفات
رؤوف 3; رحیم 3
جامعه
اهمیت مصونیت جامعه 2
خدا
آثار رأفت خدا 4; آثار رحمت خدا 4، 6; آثار فضل خدا 4، 6; فلسفه عذابهای خدا 2; نجات بخشی خدا 6; نشانه های رحمت خدا 2، 5; نشانه های فضل خدا 2، 5
رحمت
مشمولان رحمت 1، 5
عذاب
عذاب دردناک 2; مراتب عذاب 2; موانع تعجیل در عذاب 4
فحشا
کیفر اشاعه فحشا 4، 5; موانع فحشا 2
فضل خدا
مشمولان فضل خدا 1، 5
قصه افک
کیفر اشاعه قصه افک 6; کیفر توطئه گران قصه افک 5
کیفر
مراتب کیفر 5
مؤمنان
فضایل مؤمنان 1
مردم
منشأ نجات مردم صدراسلام 6
مسلمانان
فضایل مسلمانان صدراسلام 5