تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نحل – آیه ۴۰ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَیْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَن نَّقُولَ لَهُ کُن فَیَکُونُ

همانا سخن ما درباره چیزی ـ آن گاه که [وجود] آن را اراده کنیم ـ این است که به آن می گوییم: باش، پس موجود می شود.

1- وقتی که اراده خداوند بر تحقق چیزی تعلق بگیرد، با فرمان «به هستی درآ» آن را پدید می آورد.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

2- بین اراده خداوند و فرمان او بر پدید آمدن اشیاء، فاصله ای وجود ندارد.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

3- خداوند، دارای قدرت مطلق است.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

4- تکوّن و پیدایش موجودات پس از دو مرحله تصمیم (قضا) و فرمان خداوند است.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

5- فرمانهای تکوینی خداوند تخلف ناپذیر است.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

6- فرمان «کن» (به هستی درآی) خداوند، به تنهایی برای تحقق اراده اش کافی است.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

7- اراده خداوند بر فرمانش مقدم است.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

8- خلق و آفرینش گری خداوند، مستمر بوده و همه موجودات را به یک باره خلق نکرده است.

إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

«إذا» برای ظرف زمان مستقبل است و بر وقوع متعلق امر «کن» در آینده دلالت دارد، و نیز فعل «نقول» و «فیکون» به جای «قلنا» و «کان» حاکی است که آفرینش گری خداوند در گذشته و به یک باره انجام نگرفته است; بلکه امری ادامه دار است.

9- قدرت مطلق خداوند، ضامن تحقق وعده او در زنده کردن دوباره انسانها و برپایی قیامت

و أقسموا بالله ... لایبعث الله من یموت بلی وعدًا علیه ... إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

10- مشرکان، خداوند را قادر به احیای مجدد انسانها پس از مرگ نمی دانستند.

و أقسموا بالله ... لایبعث الله من یموت بلی وعدًا علیه ... إنما قولنا لشیء إذا أردنـه أن نقول له کن فیکون

ذکر «إنما قولنا لشیء...» ـ که برای اثبات قدرت مطلق خداوند است ـ پس از بیان دیدگاه مشرکان درباره عدم احیای دوباره انسانها می تواند تعریض به مشرکان باشد; چون آنان دارای چنین دیدگاهی بودند.

11- «عن صفوان بن یحیی قال: قلت لأبی الحسن(ع) أخبرنی عن الإرادة من الله ... فقال: ... الإرادة ... من الله تعالی ... إحداثه ... فإرادة الله الفعل لا غیر ذلک یقول له: «کن فیکون» بلا لفظ و لا نطق...;(1)

صوان بن یحیی گوید: به امام ابی الحسن(ع) عرض کردم: به من خبر ده که اراده خداوند چگونه است؟ ... فرمود: ... اراده ... از خدای تعالی ایجاد اوست ... پس اراده خدا فعل است نه غیر آن. به [چیزی را که اراده کرده است] می گوید: «کن فیکون» بدون لفظ و سخن گفتن با زبان...».

خدا

آثار قدرت خدا 9; اراده تکوینی خدا 2; اوامر تکوینی خدا 2، 5; اوامر خدا 4، 7; تحقق اراده خدا 6; تداوم خالقیت خدا 8; تقدم اراده خدا 7; حتمیت اراده خدا 1; حتمیت اوامر خدا 5; حتمیت وعده های خدا 9; قدرت خدا 3، 10; مراد از اراده خدا 11; نقش اوامر تکوینی خدا 6

روایت 11

قضاوقدر 4

قیامت

حتمیت قیامت 9

مردگان

احیای اخروی مردگان 10; حتمیت احیای اخروی مردگان 9

مشرکان

عقیده مشرکان 10; مشرکان و معاد 10

موجودات

خلقت تدریجی موجودات 8; مراحل پیدایش موجودات 4

پی نوشت ها :

1- کافی، ج 1، ص 109، ح 3; تفسیر برهان، ج 2، ص 369، ح 1.