وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُوسَهُمْ وَرَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَهُم مُّسْتَکْبرُونَ

و چون به آنان گفته شود: بیایید تا رسول خدا برای شما طلب مغفرت کند، سرهایشان را برمی گردانند و آنان را می بینی که تکبّرکنان روی برمی تابند.

 

1 - منافقان، عناصری نصیحت ناپذیر

و إذا قیل لهم تعالوا ... لوّوا رءوسهم

 

2 - امتناع منافقان، از قبول پیشنهاد توبه از خطاهای گذشته خویش و بازگشت خالصانه به دامن اسلام

و إذا قیل لهم تعالوا یستغفر لکم رسول اللّه لوّوا رءوسهم

 

3 - پیامبراکرم(ص) در صورت توبه کردن منافقان، برای آنان از پیشگاه خداوند درخواست مغفرت می نمود.

و إذا قیل لهم تعالوا یستغفر لکم رسول اللّه

«یستغفر لکم...» جواب برای شرط مقدر است; یعنی، «إن تتعالوا یستغفر لکم رسول اللّه»، (اگر از خطاهای گذشته خود توبه کنید، رسول خدا برای شما طلب مغفرت خواهد کرد).

 

4 - حضرت محمد(ص) رسول خدا و پیام آور از جانب او

یستغفر لکم رسول اللّه

 

5 - پیامبر(ص)، برای گناهکاران طلب آمرزش می کرد.

یستغفر لکم رسول اللّه

 

6 - تأثیر استغفار و شفاعت پیامبر(ص)، در آمرزش گناهان مردم

تعالوا یستغفر لکم رسول اللّه

در این آیه به منافقان پیشنهاد می شود اگر توبه کنید، پیامبر(ص) برایتان استغفار خواهد کرد. از این مطلب معلوم می شود، استغفار آن حضرت برای دیگران تأثیر داشته است و گرنه پیشنهاد یاد شده بی معنا خواهد بود.

 

7 - منافقان، عناصری منحرف و باطل گرا

و رأیتهم یصدّون

«صدّ» (مصدر «یصدّون») بر دو معنا اطلاق می شود: الف) میل و انحراف، ب) منع و بازداشتن. در آیه شریفه، ظاهراً معنای اول اراده شده است.

 

8 - انحراف منافقان، آشکار برای هر بیننده ای

و رأیتهم یصدّون

خطاب در «رأیتهم» عام است و اختصاص به بیننده ای خاص ندارد.

 

9 - استکبار و خودبرتربینی، از خصلت های عناصر نفاق پیشه

و هم مستکبرون

 

10 - استکبار و انحراف، مانع از پذیرش نصیحت و خیرخواهی

و إذا قیل لهم ... و رأیتهم یصدّون و هم مستکبرون

آمرزش

عوامل آمرزش 6

استکبار

آثار استکبار 10

توبه

معرضان از توبه 2

خیرخواهی

موانع خیرخواهی 10

رسولان خدا 4

گمراهی

آثار گمراهی 10; گمراهی آشکار 8

گناهکاران

استغفار برای گناهکاران 5

محمد(ص)

آثار استغفار محمد(ص) 6; آثار شفاعت محمد(ص) 6; استغفار محمد(ص)5; شرایط استغفار محمد(ص) 3; مقامات محمد(ص) 4; نبوت محمد(ص) 4

منافقان

آثار توبه منافقان 3; استغفار برای منافقان 3; استکبار منافقان 9; انحراف منافقان 7; صفات منافقان 1، 7، 9; گمراهی منافقان 7; منافقانو توبه 2; موعظه ناپذیری منافقان 1; وضوح انحراف منافقان 8; وضوح گمراهی منافقان 8

موعظه

موانع موعظه 10