هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِی مَنَاکِبهَا وَکُلُوا مِن رِّزْقِهِ وَإِلَیْهِ النُّشُورُ

او است آن که زمین را برای شما رام قرار داد، پس در روی شانه های آن راه بروید (همه گونه تصرّف در آن بکنید) و از عطای خداوند بهره مند گردید; و برانگیخته شدن [همگان] فقط به سوی او است.

 

1 - خداوند، زمین را برای انسان رام و قابل بهره برداری قرار داد.

 

هو الذی جعل لکم الأرض ذلولاً

 

2 - خداوند، زمین را به گونه ای آفرید که در جهت مصالح و منافع انسان ها باشد.

 

جعل لکم الأرض ذلولاً

 

3 - حرکت انسان ها، بر روی زمین و اطراف و اکناف آن، از نعمت های خداوند و جلوه لطف او است.

 

جعل لکم الأرض ذلولاً فامشوا فی مناکبها

مقصود از «مناکب» (شانه ها) در این آیه، روی زمین و اطراف و اکناف آن است. گفتنی است برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که آیه شریفه، در مقام برشمردن نعمت های الهی به بشر است.

 

4 - زمین، بستر و منبعی مناسب برای تغذیه و تأمین نیازمندی های بشر

 

و کلوا من رزقه

 

5 - وجود روزی و نیازمندی های بشر در زمین، از نعمت های خداوند و جلوه لطف او است.

 

هو الذی جعل لکم الأرض ذلولاً ... و کلوا من رزقه

 

6 - آفرینش زمین و بستر مناسب بودن آن برای حرکت و روزی انسان ها، جلوه علم و آگاهی خداوند بر احوال نهان و آشکار انسان ها

 

إنّه علیم بذات الصدور ... هو الذی جعل لکم الأرض ذلولاً ... و کلوا من رزقه

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که آیه شریفه، درصدد تبیین چگونگی علم خداوند بر احوال و ضمیر انسان ها است که در دو آیه قبل، از آن سخن به میان آمده است.

 

7 - برانگیخته شدن و رستاخیز انسان ها در قیامت، تنها به سوی خداوند است.

 

و إلیه النشور

 

8 - زندگی دنیوی، گذرگاهی است برای عبور به عالم آخرت.

 

و إلیه النشور

یادآوری نشر و رستاخیز انسان ها ـ پس از بیان آفرینش زمین و تأمین نیازمندی های بشر در آن ـ می تواند اشاره به مطلب یاد شده باشد.

انسان

حشر اخروی انسان ها 7; منافع انسان 2

بازگشت به خدا 7

تغذیه

منابع تغذیه 4

خدا

خالقیت خدا 1، 2; علم خدا به انسان ها 6; علم خدا به رازها 6; علم غیب خدا 6; نشانه های علم خدا 6; نشانه های لطف خدا 3، 5; نعمتهای خدا 3، 5

دنیا

رابطه دنیا و آخرت 8

روزی

منابع روزی 5، 6

زمین

ثبات زمین 1; حرکت در زمین 6; خالق زمین 2; فلسفه خلقت زمین 6; فواید زمین 1، 2، 4، 5، 6; ویژگیهای خلقت زمین 1

زندگی

آثار زندگی دنیوی 8; زمینه زندگی اخروی 8; ناپایداری زندگی دنیوی 8

نعمت

نعمت حرکت در زمین 3; نعمت روزی 5

نیازها

منابع تأمین نیازها 4، 5