وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجَاهِدینَ مِنکُمْ وَالصَّابرِینَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَکُمْ

 

و بی تردید شما را امتحان می کنیم تا مجاهدان و صابران شما را باز شناسیم و خبرهایتان را آزمایش کنیم.

 

1- همه مؤمنان، در معرض آزمایشی حتمی از سوی خداوند

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

ضمیر «کم» به اهل ایمان و یا مدعیان ایمان بازمی گردد و نه به همه انسان ها; زیرا تفکیک مجاهد از غیر مجاهد در قلمرو دین، معنا دارد و گرنه در مورد همه انسان هاملاکِ تفکیک، ایمان و کفر است.

 

2- تکلیف جهاد، وسیله آزمایش مؤمنان و تمایز مجاهدان و صابران از دیگران

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

با توجه به واژه «المجاهدین» معلوم می شود که موضوع اصلی آزمایش «جهاد» است. به علاوه محور اصلی این آیات فرمان قتال با کافران و جهاد در راه خدا می باشد (إذا أنزلت سورة محکمة و ذکر فیها القتال ...).

 

3- آزمایش انسان ها در صحنه عمل، از سنت های الهی است.

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

فعل مضارع، افاده استمرار می کند و تأکید آن سنتی تخلف ناپذیر را می رساند.

 

4- اراده خداوند به تعیین مراتب مؤمنان، براساس عمل ایشان و نه علم ازلی خود

 

و اللّه یعلم أعمـلکم . و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین

روشن است که خداوند، عالم به تمامی غیب است و اعمال آدمیان را قبل از وقوع آن می داند و چه بسا تعبیر «واللّه یعلم أعمالکم» نظر به علم قبل از عمل نیز داشته باشد. از این رو «حتّی نعلم ...» را بدان معناگرفت که خداوند، حقیقتاً نمی داند و پس از فعل انسان علم پیدا می کند. بنابر این جمع بین «واللّه یعلم» و «لنبلونّکم حتّی نعلم...» می تواند این باشد که خداوند، مراتب مؤمنان را براساس علم ازلی معین نمی سازد; بلکه پس از آزمایش داوری می کند.

 

5- جهاد و صبر در مسیر فرمان های وحی، ملاک امتیاز و از مهم ترین ارزش ها است.

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

اهمیت، از تخصیص به ذکر یافتن جهاد و صبر استفاده می شود.

 

6- تفاوت مرتبه مجاهدان، در پرتو صبر و شکیبایی آنان در میدان جهاد *

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

برداشت یاد شده بدان احتمال است که وصف «الصابرین» صرفاًتوضیح و تفسیر «المجاهدین» نباشد; بلکه ملاک دوم به شمار آید; یعنی، مدعیان ایمان در پرتو جهاد از یکدیگر متمایز می شوند و مجاهدان در پرتو صبر و شکیبایی بر یکدیگر شرافت می یابند.

 

7- مؤمنان راستین، اهل جهاد و شکیبا در برابر همه مشکلات زندگی

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

وصف «الصابرین» علاوه بر صبر در جهاد، می تواند به همه زمینه های صبر و شکیبایی نظر داشته باشد.

 

8- جهاد، بارزترین نمود صبر مؤمنان در راه خدا*

 

و لنبلونّکم حتّی نعلم المجـهدین منکم و الصـبرین

می توان گفت: ملاک اصلی در تمایز مؤمنان، صبر و شکیبایی آنان، در انجام وظایف الهی است و تقدم «المجاهدین» بر «الصابرین» از آن جهت است که مجاهدان، سرآمد صابران اند و جهاد بارزترین نمونه صبر است.

 

9- اقرارها و سخنان انسان، مورد آزمون الهی در صحنه عمل (جهاد و صبر)

 

و نبلوا أخبارکم

از جمله مصادیقِ «أخبار» اقرارها، ادعاها و سخنانی است که مردم در مقام اظهار ایمان و بندگی بر زبان جاری می کنند و از درون خویش خبر می دهند.

 

10- اعمال مؤمنان، چونان سخنان و اقرارهای آنان، مورد آزمون الهی است.*

 

و نبلوا أخبارکم

کلمه «أخبار» می تواند به معنای اعمال مؤمنان باشد که معمولاً در منظر دید همگان قرار می گیرد. در این صورت از ارتباط «نبلوا أخبارکم» با صدر آیه، استفاده می شود که اولاً مدعیان ایمان، آزمایش می شوند تا اهل عمل و صبر شناخته شوند و ثانیاً اهل عمل و جهاد و صبر نیز آزمایش می شوند تا مراتب خلوص و ارزش هر عمل مشخص گردد.

 

11- اعمال، بازگو گننده سرّ درون و باورهای راسخ انسان *

 

و نبلوا أخبارکم

کلمه «أخبار» می تواند به معنای اعمال باشد; از آن جهت که عمل، خبر از اسرار نهفته باطن انسان می دهد. از اطلاق خبر بر عمل به این عنوان، مطلب بالا استفاده می شود.

ارزشها

ملاک ارزشها 5

امتحان

ابزار امتحان 2، 9، 10; امتحان با اقرار 9; امتحان با جهاد 2; امتحان با سخن 9، 10; امتحان با عمل 10

انسان

امتحان انسان ها 3

تکلیف

صبر در تکلیف 5

جهاد

آثار جهاد 5، 8; صبر در جهاد 6; فلسفه جهاد 2

خدا

آثار اراده خدا 4; امتحانهای خدا 1، 3، 9، 10; سنتهای خدا 3; علم خدا 4

رازها

زمینه افشای رازها 11

سختی

صبر در سختی 7

سنتهای خدا

سنت امتحان 3

صابران 7

زمینه تشخیص صابران 2 7

صبر

آثار صبر 5، 6; موارد صبر 8

عقیده

زمینه افشای عقیده 11

عمل

آثار عمل 4، 11

مؤمنان

امتحان مؤمنان 2، 10; جهاد مؤمنان 7; حتمیت امتحان مؤمنان 1; سخن مؤمنان 10; صبر مؤمنان 7; عمل مؤمنان10; فضایل مؤمنان 7; ملاک تعیین مراتب مؤمنان 4

مجاهدان 7

زمینه تشخیص مجاهدان 2 7; مراتب مجاهدان 6 7