وَکَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ هِیَ أَشَدُّ قُوَّةً مِّن قَرْیَتِکَ الَّتِی أَخْرَجَتْکَ أَهْلَکْنَاهُمْ فَلَا نَاصِرَ لَهُمْ

 

و چه بسیار [مردم] شهرها که از [مردم] شهر تو ـ که بیرونت کرد[ند] ـ نیرومندتر بودند، آنها را نابود کردیم پس یاوری نداشتند.

 

1- تبعیدکنندگان پیامبر(ص) از شهر مکه، مورد تهدید خداوند به هلاکت و نابودی

 

و کأیّن من قریة هی أشدّ قوّة من قریتک ... أهلکنـهم

با این که خروج پیامبر(ص)، از مکه و هجرت ایشان به سوی مدینه ظاهراً به انتخاب خود حضرت صورت گرفته بود; ولی شرایط سختی که مشرکان برای آن حضرت پدید آورده بودند، منتهی به تصمیم هجرت شد. ازاین رو خداوند خروج آن حضرت را به منزله تبعید شمرده و فعل را به صورت متعدی به همه مشرکان مکه نسبت داده است.

 

2- دلجویی خداوند از پیامبر(ص)، در قبال ستم مشرکان و ناگزیری آن حضرت به ترک سرزمین خویش

 

و کأیّن من قریة هی أشدّ قوّة من قریتک الّتی أخرجتک أهلکنـهم

یادآوری خداوند به فرجام هلاکت بار مشرکان، در حقیقت مرهمی بر آلام پیامبر(ص) از ستم مشرکان است.

 

3- همدلی مشرکان مکه، در خالی ساختن سرزمین مکه، از وجود پیامبر(ص)*

 

قریتک الّتی أخرجتک

نسبت دادن «إخراج» به قریه، می تواند از آن جهت باشد که همه مردم شهر و یا بیشتر آنان، بر اخراج پیامبر(ص) مصمم و همدل بوده اند.

 

4- دلبستگی پیامبر(ص) به شهر مکه

 

من قریتک

از انتساب قریه به پیامبر(ص) و دلجویی خداوند از آن حضرت به خاطر ناچار شدن ایشان به ترک مکه، مطلب بالا به دست می آید.

 

5- جوامع کفرپیشه، با تمامی امکانات و قوا، بی دفاع در برابر کیفر الهی

 

و کأیّن من قریة هی أشدّ قوّة من قریتک الّتی أخرجتک أهلکنـهم فلاناصر لهم

 

6- هلاکت برخی از جوامع نیرومند در گذشته تاریخ، به خاطر کفرورزی

 

و کأیّن من قریة ... أهلکنـهم

 

7- تبعید رهبران الهی بهوسیله مردم، مستوجب نزول عذاب*

 

قریتک الّتی أخرجتک أهلکنـهم

برداشت بالا بدان احتمال است که تهدید مشرکان مکه، به خاطر تبعید پیامبر(ص) باشد.

 

8- حاکمیت اراده الهی بر تحولات تاریخ

 

و کأیّن من قریة ... أهلکنـهم فلاناصر لهم

از این که خداوند، هلاکت و فروپاشی جوامع کفرپیشه را به خود نسبت داده است، مطلب بالا استفاده می شود.

 

9- انسان، در برابر اراده و قدرت الهی، فاقد کمترین یاور و یاری دهنده

 

أهلکنـهم فلاناصر لهم

 

10- تاریخ، پیامدار درس های عبرت برای جوامع کفرپیشه

 

و کأیّن من قریة ... أهلکنـهم فلاناصر لهم

 

11- وجود کیفرهای دنیوی برای بسیاری از کافران، افزون بر عذاب اخروی آنان

 

و الذین کفروا ... و النار مثوًی لهم . و کأیّن من قریة ... أهلکنـهم

از ارتباط این آیه با آیه قبل، استفاده می شود که خداوند تمامی کیفر کافران را به آخرت واننهاده و آنان را در دنیا به کلی رها نساخته است; بلکه بسیاری از آنان را به کیفر کفرشان هلاک ساخته و می سازد.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 3

انسان

بی یاوری انسان 9

تاریخ

عبرت از تاریخ 10; فواید تاریخ 10; منشأ تحولات تاریخ 8

خدا

اهمیت اراده خدا 9; اهمیت قدرت خدا 9; تهدیدهای خدا 1; حاکمیت اراده خدا 8; حتمیت کیفرهای خدا 5

رهبران دینی

آثار تبعید رهبران دینی 7

عبرت

عوامل عبرت 10

عذاب

موجبات عذاب 7

علایق

علاقه به مکه 4

قدرتمندان

هلاکت قدرتمندان 6

کافران

بی تأثیری قدرت کافران 5; بی یاوری کافران 5; عجز کافران 5; عذاب اخروی کافران 11; کافران و تاریخ 10; کیفر دنیوی کافران 11

کفر

آثار کفر 6

محمد(ص)

تبعید محمد(ص) 1; توطئه تبعید محمد(ص) 3; دلجویی از محمد(ص) 2; ظلم به محمد(ص) 2; علایق محمد(ص) 4; عوامل هجرت محمد(ص) 2

مشرکان مکه

اتحاد مشرکان مکه 3; توطئه مشرکان مکه 3; تهدید مشرکان مکه 1; ظلم مشرکان مکه 2

مکه

تبعید از مکه 1

هلاکت

عوامل هلاکت 6