لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاس عَدَاوَةً لِّلَّذینَ آمَنُواْ الْیَهُودَ وَالَّذینَ أَشْرَکُواْ وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَّوَدَّةً لِّلَّذینَ آمَنُواْ الَّذینَ قَالُوَاْ إِنَّا نَصَارَی ذَلِکَ بأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسینَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لاَ یَسْتَکْبرُونَ

بی تردید یهودیان و مشرکان را دشمن ترین مردم نسبت به مؤمنان خواهی یافت، و قطعاً کسانی را که می گویند: ما نصرانی هستیم، نزدیک ترین مردم در دوستی نسبت به مؤمنان خواهی یافت. این بدان سبب است که میان آنان کشیشان و راهبانی هستند، و بدان سبب است که آنان تکبّر نمیورزند.

 

1 یهودیان و مشرکان سرسخت ترین دشمن برای مسلمانان

لتجدن اشد الناس عدوة للذین ءامنوا یهود و الذین اشرکوا

 

2 هشدار خداوند به پیامبر (ص) در مورد کینه توزی یهودیان و مشرکان نسبت به مؤمنان

لتجدن اشد الناس عدوة للذین ءامنوا الیهود و الذین اشرکوا

 

3 دشمنی یهود با مسلمانان بیش از دشمنی مشرکان با آنان است.

لتجدن اشد الناس عدوة للذین ءامنوا الیهود و الذین اشرکوا

تقدیم ذکری «یهود» بر «مشرکان» می تواند اشاره به برداشت فوق باشد.

 

4 ایجاد پیوند دوستانه یهود با کافران برای تشکیل جبهه ای متحد و نیرومند علیه مسلمانان

تری کثیراً منهم یتولون الذین کفروا ... لتجدن اشد الناس عدوة للذین ءامنوا

بیان عداوت یهودیان و مشرکان با اهل ایمان پس از بیان برقراری دوستی یهود و اهل شرک می رساند که این رابطه دوستی در جهت دشمنی با مسلمانان است.

 

5 نصارا دارای نزدیکترین روابط عاطفی و دوستانه با مسلمانان

و لتجدن اقربهم مودة للذین ءامنوا الذین قالوا إنّا نصری

 

6 حضور کشیشان و راهبان خداترس در بین مسیحیان موجب دوستی و نزدیکی آنان با مسلمانان

اقربهم مودة للذین ءامنوا الذین ... ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً

 

7 نقش مؤثر عالمان دینی و عابدان خداترس در بهبود و اصلاح آراء و افکار مردم

ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً

به عالمان دینی که عهده دار ریاست مذهبی مسیحیان هستند، قسیسین (کشیش) گفته می شود و رهبان جمع راهب است و راهب به کسی گفته می شود که از ترس خدا بی اندازه عبادت می کند. و در اصطلاح به عابدان مسیحی اطلاق می شود.

 

8 نقش مؤثرتر کشیشان از راهبان در هدایتگری مردم

ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً

تقدیم ذکری «قسیسین» بر «رهباناً» می تواند اشاره به نقش مؤثرتر قسیسین داشته باشد.

 

9 مسیحیان و عالمان دینی آنان، مردمی حق پذیر و برخوردار از سلامت نفس

الذین قالوا إنّا نصری ... و انهم لایستکبرون

بنابر اینکه متعلق حذف شده از «لایستکبرون» کلمه ای همانند «عن اتباع الحق» باشد، آیه بعد این معنا را تأیید می کند.

 

10 نبود روحیه سلطه گری و گردن فرازی در بین نصارا زمینه مودت و دوستی آنان با مسلمانان

اقربهم مودة للذین ءامنوا الذین قالوا إنّا نصری ... و انهم لایستکبرون

بدان احتمال که فعل «لایستکبرون» دارای متعلقی محذوف نباشد در این صورت لایستکبرون به این معنا است که آنان خواهان سلطه گری و گردن فرازی نیستند.

 

11 تمجید خدا از کشیشان و راهبان وارسته و مسیحیان حق پذیر و فروتن

ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً و انهم لایستکبرون

 

12 نیل به حقیقت، مولود امتزاج علم، عبادت و اخلاق

ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً و انهم لایستکبرون

 

13 یهودیان و علمای آنان دارای روحیه سلطه گری و حق ناپذیری

اشد الناس عدوة للذین ءامنوا الیهود ... و انهم لایستکبرون

 

14 حق ناپذیری و روحیه استکباری یهود، عامل عداوت آنان با مسلمانان

اشد الناس عدوة للذین ءامنوا الیهود ... و انهم لایستکبرون

 

15 جهل، گردن فرازی و حق ناپذیری، از ریشه های دشمنی و مخالفت با اسلام و اهل ایمان

اشد الناس عدوة للذین ءامنوا الیهود ... و انهم لایستکبرون

 

16 ضرورت شناسایی دشمنان و دوستان جامعه ایمانی

لتجدن اشد الناس عدوة للذین ءامنوا الیهود ... الذین قالوا إنّا نصری

 

17 ضرورت تحلیل و دستیابی به علل و عوامل جهت گیریهای گوناگون جوامع و پیروان ادیان در برابر جامعه اسلامی

لتجدن اشد الناس ... ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً و انهم لایستکبرون

 

18 وجود کشیشان و راهبان منتظر بعثت حضرت محمد (ص) در میان مسیحیان، موجب محبت آنان، به مسلمانان

و لتجدن اقربهم مودة للذین ءامنوا ... ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً و انهم لایستکبرون

از امام صادق (ع) روایت شده که پس از خواندن آیه فوق فرمود: أولئک کانوا قوماً بین عیسی (ع) و محمد (ص) ینتظرون مجییء محمد (ص).(1)

اخلاق:

آثار اخلاق 12

استکبار:

آثار استکبار 15

اسلام:

دشمنی با اسلام 15

اصلاح:

عوامل اصلاح 7

ترس:

از خدا 7

تواضع:

آثار تواضع 10

جهل:

آثار جهل 15

حق:

آثار حق ناپذیری 15 ; روش وصول به حق 12

خدا:

مدحهای خدا 11 ; هشدار خدا 2

دشمنان:

جامعه اسلامی 17 ; دشمنان مسلمانان 1، 3، 4، 14 ; دشمنان و مؤمنان 2

دشمنخشناسی:

اهمیّت دشمنخشناسی 16، 17

دشمنی:

عوامل دشمنی 14، 15

دوستان مسلمانان: 5، 6، 10

دوستخشناسی:

اهمیّت دوستخشناسی 16

دوستی:

زمینه دوستی 10 ; عوامل دوستی 6

روایت: 18

عبادت:

آثار عبادت 12

علم:

و اخلاق 12 ; علم و عبادت 12

علما:

نقش علما ی دین 7

کشیشان:

پسندیده 11 ; نقش کشیشان 6، 8، 18

مسیحیان:

تواضع مسیحیان 10 ; حق پذیری مسیحیان 9 ; مسیحیان حق پذیر مسیحیان 11 ; مسیحیان و محمّد (ص) 18 ; مسیحیان و. مسلمانان 5، 6، 10، 18

مسیحیت:

حق پذیری علمای مسیحیت 9، 11 ; علمای مسیحیت 8 ; نقش علمای مسیحیت 6، 18

مشرکان:

بغض مشرکان 2 ; دشمنی مشرکان 1، 3 ; مشرکان و مسلمانان 1، 3 ; مشرکان و مؤمنان 2

مؤمنان:

دشمنی با مؤمنان 15

هدایت:

عوامل هدایت 8

یهود:

استکبار علمای یهود 13 ; استکبار یهود 13، 14 ; بغض یهود 2 ; حق ناپذیری علمای یهود 13 ; حق ناپذیری یهود 13، 14 ; دشمنی یهود 1، 3، 14 ; یهود و کافران 4 ; یهود و مسلمانان 1، 3، 14 ; یهود و مؤمنان 4

 

پی نوشت ها:

1. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 335، ح 162; نورالثقلین، ج 1، ص 662، ح 317.