وَقَالَ قَرِینُهُ هَذَا مَا لَدَیَّ عَتِیدٌ

و همراه او می گوید: این است آنچه نزد من آماده است.

 

1ـ انسان در قیامت، دارای همدمی همراه و سخنگو

 

و قال قرینه

 

2ـ گزارش اعمال انسان در قیامت، از سوی قرین وی به دادگاه عدل الهی

 

و قال قرینه هـذا ما لدیّ عتید

برداشت بالا بنابراین نکته است که قرین انسان، همان ملکی باشد که شاهد اعمال او است و «ما» اشاره باشد به اعمال آدمی که در نزد وی ثبت و ضبط گردیده است.

 

3ـ ارائه اعمال هر فرد، به گونه ای مضبوط، به دادگاه الهی

 

هـذا ما لدیّ عتید

در صورتی که مراد از «ما» اعمال آدمی باشد; «عتید» اشاره به آمادگی و نظم و ضبط دقیق آن دارد.

 

4ـ فرشته «سائق»، مسؤول تحویل دادن انسان به محکمه روز جزا *

 

کلّ نفس معها سائق و شهید ... و قال قرینه هـذا ما لدیّ عتید

مراد از «قرین» همان فرشته «سائق»; یعنی، فرشته ای است که انسان را در صحنه قیامت همراهی کرده و به پیش می راند تا وی را به محکمه حساب رسی اعمال برساند.

 

5ـ شیطان مسلّط بر فرد کافر، همراه با او تا لحظه حضور در دادگاه قیامت *

 

و قال قرینه هـذا ما لدیّ عتید

برداشت بالا بنابر این نکته است که مراد از «قرین» در این آیه «شیطان» باشد که بر منکران معاد تسلّط دارد و آنان را ـ آن گونه که می خواهد ـ منحرف ساخته و تا دادگاه قیامت وی را همراهی می کند و در آن جا به مخاصمه با او برمی خیزد.

 

6ـ کافر، دست پرورده شیطان *

 

و قال قرینه هـذا ما لدیّ عتید

برداشت یاد شده در صورتی است که «قرین» به معنای شیطان باشد; چه این که در آیات بعد «قرین» اشاره به «شیطان» دارد. واژه «عتید» می رساند که منکران معاد، دست آموز و دست پرورده شیطان اند.

 

7ـ «فی المجمع «قال قرینه» یعنی الملک الشهید علیه ... و هو المروی عن أبی جعفر و أبی عبداللّه(ع);(1)

 

در مجمع البیان در تفسیر «قال قرینه» آمده است: مقصود فرشته ای است که گواه بر آن [فرد] است ... و این معنایی است که از امام باقر و امام صادق(ع) روایت شده است».

انسان

نقش همدم اخروی انسان 2; همدم اخروی انسان 1، 7

روایت 7

شیطان

شیطان در قیامت 5; نقش شیطان 5، 6

عمل

دقت در ثبت عمل 3

کافران

کافران در قیامت 5; مربی کافران 6; همدم اخروی کافران 5

ملائکه

نقش ملائکه ثبت عمل 2; نقش ملائکه سائق 4; نقش ملائکه گواه 7

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان، ج 9، ص 220.