وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا أَیُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرِی فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَی الطِّینِ فَاجْعَل لِّی صَرْحًا لَّعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَی إِلَهِ مُوسَی وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ الْکَاذبینَ

و فرعون گفت: ای بزرگان! من هیچ معبودی برای شما غیر از خودم ندارم، پس ای هامان! برای من بر گِل آتش بیفروز [و آجر تهیّه کن] و برایم بنیانی بلند بساز شاید از معبود موسی اطلاع یابم و همانا من او را از دروغگویان می پندارم.

 

1 - گفت وگوی فرعون با سران و اشراف مصر، درباره دعوت موسی از آنان مبنی بر پذیرش خدای یگانه

 

و قال فرعون یأیّها الملأما علمت لکم من إلـه غیری

«ملأ» به شخصیت های برجسته و بزرگان قوم گفته می شود.

 

2 - فرعون، درباره خدای مورد ادعای موسی اظهار تردید کرد.

 

و قال فرعون ... ما علمت لکم من إلـه غیری

 

3 - فرعون، مدعی مقام خدایی برای خود

 

و قال فرعون ... ما علمت لکم من إلـه غیری

 

4 - فرعون، مورد پرستش مردم مصر

 

و قال فرعون ... ما علمت لکم من إلـه غیری

 

5 - مأموریت یافتن هامان از سوی فرعون، به تهیه آجر و ساختن برجی بلند جهت تحقیق وی درباره خدای موسی

 

فأوقد لی یـهـمـن علی الطین فاجعل لی صرحًا لعلّی أطّلع إلی إلـه موسی

«صرح» به هر بنای بلند و برافراشته گفته می شود.

 

6 - وجود کوره های آجرپزی در مصر عهد فرعون

 

فأوقد لی یـهـمـن علی الطین

 

7 - مصریان عهد فرعون، قادر بر ساختن برج های بلند آجری بودند.

 

فأوقد لی یـهـمـن علی الطین فاجعل لی صرحًا

 

8 - متهم شدن موسی(ع) به دروغ گویی از سوی فرعون، به خاطر مردود دانستن الوهیت وی و فراخواندن همگان به پرستش خدای یگانه

 

و إنّی لأظنّه من الکـذبین

 

9 - ضرورت قابل رؤیت بودن خدا در پندار فرعون

 

فاجعل لی صرحًا لعلّی أطّلع إلی إلـه موسی

 

10 - اقدام فریبکارانه فرعون، برای مقابله با روشنگری های موسی(ع)

 

فاجعل لی صرحًا لعلّی أطّلع إلی إلـه موسی

دستور ساختن برج برای تحقیق درباره خدای یگانه ـ که موسی همگان را به پرستش او فراخوانده بود ـ می تواند بدان منظور باشد که افکار عمومی را از توجه به تبلیغات موسی منحرف سازد. برداشت یاد شده براساس این احتمال است.

 

11 - «قال رسول اللّه(ص): کلمتان قالهما فرعون «ما علمت لکم من إلـه غیری» و قوله «أنا ربّکم الأعلی» قال کان بینهما أربعون عاماً;(1)

 

از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: فرعون دو جمله گفت: یکی «ما علمت لکم من إلـه غیری» و دیگری «أنا ربّکم الأعلی» و بین گفتن این دو جمله چهل سال فاصله بود».

آجرپزی

تاریخ آجرپزی 6

ادعا

ادعا ی الوهیت 3، 11

توحید

دعوت به توحید 1، 2

خدا

رؤیت خدا 9; نفی الوهیت خدا 11

روایت 11

فرعون

ادعاهای فرعون 3، 11; اضلال فرعون 10; بینش فرعون 9; تهمتهای فرعون 8; حس گرایی فرعون 9; دعوت از فرعون 1; رد الوهیت فرعون 8; روش برخورد فرعون 2، 8، 10; روش خداشناسی فرعون 5; شبهه افکنی فرعون 2; گفتگوی فرعون با اشراف فرعون 1; معبودیت فرعون 4

فرعونیان

دعوت از فرعونیان 1

مردم

شرک مردم در دوران فرعون 4

مصرباستان

آجرپزی در مصرباستان 6; برج سازی در مصرباستان 7; تاریخ مصرباستان 7; تمدن مصرباستان 7

مصریان باستان

معبود مصریان باستان 4

موسی(ع)

تهمت دروغگویی به موسی(ع) 8; دعوتهای موسی(ع) 1، 2; روش برخورد با موسی(ع) 10; قصه موسی(ع) 2، 8، 10; هدایتگری موسی(ع) 10

هامان

برج سازی هامان 5; مسؤولیت هامان 5; مصالح برج هامان 5

پی نوشت ها :

1. الدرالمنثور، ج 6، ص 415.