فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَکْبَرُوا فِی الْأَرْضِ بغَیْرِ الْحَقِّ وَقَالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذی خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَکَانُوا بآیَاتِنَا یَجْحَدُونَ

امّا قوم عاد (کافرانشان) در آن سرزمین به ناحق تکبّر ورزیدند و گفتند: کیست که از ما نیرومندتر باشد؟ آیا [عقل خود را، به کار نگرفتند و ]ندانستند آن خدایی که خلقشان کرده از آنان نیرومندتر است؟ و آنان آیات ما را انکار می کردند;

 

1 - عاد، قومی گردنکش، مستکبر و خودبرتربین در سرزمین خویش

 

فأمّا عاد فاستکبروا فی الأرض

 

2 - استکبار و خودبرتربینی قوم عاد، برخاسته از امور واهی و غیر منطقی

 

فأمّا عاد فاستکبروا فی الأرض بغیر الحقّ

باء در «بغیر الحق» سببیه است.

 

3 - استکبار و خودبزرگ بینی آدمی، دارای ریشه های واهی و پنداری

 

فأمّا عاد فاستکبروا فی الأرض بغیر الحقّ

قید «بغیر الحق» قید توضیحی و گویای آن است که استکبار و خودبرتربینی انسان، همواره متکی به امور واهی است و سبب منطقی ندارد.

 

4 - قوم عاد، دارای قدرت و توانمندی بی نظیر در عصر خویش

 

و قالوا من أشدّ منّا قوّة

قوم عاد، ادعای نیرومندی داشتند و خداوند این ادعا را رد نکرد; بلکه به گونه ای دیگر پاسخ آنان را داد.

 

5 - قدرت و نیرومندی قوم عاد، عامل غرور و استکبار آنان در مقابل حق

 

فاستکبروا فی الأرض بغیر الحقّ و قالوا من أشدّ منّا قوّة

 

6 - قدرت و توانمندی، زمینه غرور و سرکشی در برابر حق

 

فاستکبروا فی الأرض بغیر الحقّ و قالوا من أشدّ منّا قوّة

 

7 - پیام انبیا، ناسازگار با روحیه و رفتار استکباری

 

إذ جاءتهم الرسل ... فاستکبروا فی الأرض بغیر الحقّ

از نکوهش استکبار قوم عاد، پس از آمدن پیامبران و دعوت آنان، مطلب بالا استفاده می شود.

 

8 - خالق انسان، همواره برتر و توانمندتر از انسان

 

أَوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلقهم هو أشدّ منهم قوّة

 

9 - خودبینی و خدافراموشی، عامل استکبار آدمی در برابر دین

 

قالوا من أشدّ منّا قوّة أَوَلم یروا أنّ اللّه

 

10 - کفر و استکبار قوم عاد، نتیجه غفلت آنان از قدرت برتر الهی

 

أَوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلقهم هو أشدّ منهم قوّة

 

11 - اقتدار خداوند و برتری قدرت او بر همگان، امری بس روشن و آشکار

 

أَوَلم یروا أنّ اللّه ... هو أشدّ منهم قوّة

به کارگیری «رؤیت» (دیدن) برای آگاهی و علم به قدرت خداوند، اشاره به این معنا دارد که قدرت و اقتدار برتر خداوند، به حدی روشن و آشکار است که گویا امری دیدنی و قابل مشاهده است.

 

12 - غرور و سرکشی انسان در برابر خالق و آفریننده خویش، امری جاهلانه و به دور از خرد

 

أَوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلقهم هو أشدّ منهم قوّة

از استفهام در «أَوَلم یروا» استفاده می شود که سرکشی انسان در برابر خداوند، از روی جهل و نادانی است.

 

13 - آفرینش انسان و هستی، روشن ترین نشانه قدرت برتر الهی

 

أنّ اللّه الذی خلقهم هو أشدّ منهم قوّة

تکیه بر خالقیت خداوند در مقام بیان قدرت برتر او، بیانگر مطلب یاد شده است.

 

14 - باور و توجه به قدرت بی نهایت خداوند، از بین برنده روحیه غرور و استکبار در انسان

 

فاستکبروا ... أَوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلقهم هو أشدّ منهم قوّة

 

15 - لجاجت و عناد مستمر قوم عاد، در برابر آیات روشن الهی

 

أَوَلم یروا ... و کانوا بأیـتنا یجحدون

«جحد» (مصدر «یجحدون») به معنای انکار کردن چیزی است که حقانیت آن برای منکر روشن است.

 

16 - لجاجت و عناد، عامل استکبار و غفلت از قدرت نامحدود الهی *

 

فاستکبروا فی الأرض ... و کانوا بأیـتنا یجحدون

چنانچه جمله «و کانوا بآیاتنا یجحدون» به منزله تعلیل برای استکبار و عدم توجه قوم عاد، نسبت به قدرت نامحدود خداوند باشد، مطلب یاد شده قابل استفاده است.

 

17 - خودبرتربینی، غرور و غفلت از قدرت برتر خداوند، از عوامل لجاجت، حق ناپذیری و انکار رسولان الهی *

 

فأمّا عاد فاستکبروا فی الأرض ... و کانوا بأیـتنا یجحدون

 

18 - پیامبران و رسولان، از آیات الهی اند.

 

إذ جاءتهم الرسل ... و کانوا بأیـتنا یجحدون

 

19 - «عن الصادق(ع) قال: لمّا بعث اللّه عزّوجلّ هوداً(ع) أسلم له العقب من ولد سام و أمّا الآخرون فقالوا: «من أشدّ منّا قوّة»;(1)

 

از امام صادق(ع) روایت شده که چون خداوند هود(ع) را به رسالت مبعوث کرد نسل باقی مانده از سام(بن نوح) به او ایمان آورده و تسلیم او شدند. و امّا دیگران گفتند: من أشدّ منّا قوّة».

آفرینش:

آثار خلقت آفرینش 13

استکبار:

آثار استکبار 17; استکبار با خدا 12; زمینه استکبار 6; عوامل استکبار 9، 16; منشأ استکبار 3; موانع استکبار 7، 14

انبیا:

انبیا از آیات خدا 18; عوامل تکذیب انبیا 17; ویژگیهای تعالیم انبیا 7

انسان:

آثار خلقت انسان ها 13; قدرت انسان 8

حق:

عوامل حق ناپذیری 17

خدا:

 قدرت خدا 8; نشانه های قدرت خدا 13;وسعت قدرت خدا 16; وضوح قدرت خدا 11

دشمنی:

آثار دشمنی 16

ذکر:

آثار ذکر قدرت خدا 14

روایت: 19

عجب:

آثار عجب 9

عمل:

عمل جاهلانه 12

غفلت:

آثار غفلت از خدا 9; آثار غفلت از قدرت خدا 10، 17; عوامل غفلت از قدرت خدا 16

قدرت:

آثار قدرت 6

قوم عاد:

آثار جهل قوم عاد 2; آثار غفلت قوم عاد 10; آثار قدرت قوم عاد 5; استکبار قوم عاد 1; تاریخ قوم عاد 4; حق ناپذیری قوم عاد 15; عوامل استکبار قوم عاد 5، 10; عوامل حق ناپذیری قوم عاد 5; عوامل کفر قوم عاد 10; قدرت قوم عاد 4; قوم عاد و آیات خدا 15; لجاجت قوم عاد 15; منشأ استکبار قوم عاد 2; ویژگیهای قوم عاد 1، 4، 5

لجاجت:

آثار لجاجت 16; عوامل لجاجت 17

هود(ع):

مؤمنان به هود(ع) 19

پی نوشت ها:

1. کمال الدین، ج 1، ص 136، ب 2، ح 5; نورالثقلین، ج 4، ص 542، ح 19.