أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاء إِلَی الْأَرْضِ الْجُرُز فَنُخْرِجُ بهِ زَرْعًا تَأْکُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنفُسُهُمْ أَفَلَا یُبْصِرُونَ

آیا [توجّه نکرده] و ندیده اند که ما آب [باران] را به سوی زمین بی گیاه سوق می دهیم و به وسیله آن، کِشته ای را بیرون می آوریم که دام هاشان و خودشان از آن می خورند؟ پس آیا [با چشم بصیرت] نمی بینند؟

 

1 - خداوند، روانه کننده آب به سرزمین های خشک جهت رویاندن گیاهان است.

 

أوَلم یروا أنّا نسوق الماء إلی الأرض الجرز فنخرج به زرعًا

«جرز» به جایی کویر مانند گفته می شود که ریشه گیاه، در آن قطع شده و از بین رفته باشد (مفردات راغب). لازم به ذکر است که «زرع» مصدر به معنای مفعول است.

 

2 - رویش گیاهان مختلف، با کاربردهای گوناگون، از آمیختن دو عنصر آب و خاک، به منظور استفاده انسان ها و دام ها، از آیات الهی است.

 

أوَلم یروا أنّا نسوق الماء إلی الأرض الجرز فنخرج به زرعًا تأکل منه أنعـمهم و أنفسهم

 

3 - استفاده از حوادث و تحولات قابل مشاهده و طبیعی، برای هدایت مردم، از شیوه های هدایتی قرآن است.

 

أوَلم یروا أنّا نسوق الماء ... فنخرج به زرعًا

 

4 - نظام طبیعت، در گردش و حیات، مسخّر اراده و خواست خداوند است.

 

أنّا نسوق الماء ... فنخرج به زرعًا

 

5 - عوامل طبیعی مجرای اراده خداوندند.

 

أنّا نسوق الماء ... فنخرج به زرعًا

نسبت دادن جریان آب ها و نیز رویش کشت زارها به خداوند، با این که در عالم واقع آب ها باعث رویش گیاهان می شوند، دلالت بر این می کند که این عوامل، در جهت اجرای اراده الهی عمل می کنند.

 

6 - آب، دارای نقش اساسی، در حیات و تغذیه انسان ها و حیوان ها است.

 

و نسوق الماء إلی الأرض الجرز فنخرج به زرعًا تأکل منه أنعـمهم و أنفسهم

 

7 - ویرانی و آبادانی سرزمین ها، به اراده خدا و نشان قدرت او است.

 

کم أهلکنا من قبلهم ... أنّا نسوق ... فنخرج به زرعًا

 

8 - نباتات، منبع اصلی تغذیه انسان ها و حیوان ها است.

 

فنخرج به زرعًا تأکل منه أنعـمهم و أنفسهم

 

9 - کافران، از سوی خداوند، به خاطر بصیرت نیافتن از مشاهده آیات گسترده الهی در زمین، سرزنش شده اند.

 

أوَلم یروا أنّا نسوق ... فنخرج ... تأکل منه... أفلایبصرون

 

10 - دعوت خداوند به بصیرت و دقت نظر در تحولات طبیعی، به منظور پی بردن به گرداننده و ایجادکننده آنها است.

 

أوَلم یروا أنّا نسوق الماء ... فنخرج به زرعًا... أفلایبصرون

آب

جریان آب 1; فواید آب 1، 6; نقش آب 2

آبادانی

منشأ آبادانی 7

آیات خدا

آیات آفاقی 2; نقش آیات خدا 9

انسان

منابع تغذیه انسان ها 2، 6، 8

بصیرت

دعوت به بصیرت 10

چهارپایان

منابع تغذیه چهارپایان 2، 6، 8

حیات

عوامل حیات 6

خاک

نقش خاک 2

خدا

آثار اراده خدا 7; اراده خدا 4; افعال خدا 1; دعوتهای خدا 10; دلایل خدا شناسی 10; سرزنشهای خدا 9; مجاری اراده خدا 5; نشانه های قدرت خدا 7

سرزمینها

سرزمینها ی موات 1

طبیعت

تسخیر طبیعت 4; مطالعه تحولات طبیعت 10

عوامل طبیعی

نقش عوامل طبیعی 5

کافران

بصیرت ناپذیری کافران 9; سرزنش کافران 9

گیاهان

استفاده از گیاهان 2; تنوع گیاهان 2; رویش گیاهان 1، 2; فواید گیاهان 8

ویرانی

منشأ ویرانی 7

هدایت

ارائه نمونه عینی در هدایت 3; روش هدایت 3