مَن کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنفُسهِمْ یَمْهَدُونَ

کسانی که کفر بورزند کفرشان به زیان خودشان است و کسانی که کار شایسته انجام دهند [جایگاه نیکو] برای خودشان آماده می کنند.

 

1 - کفر، امری خسارت بار است و بازتاب خسارت آن، برای خود کافر است.

 

من کفر فعلیه کفره

«علیه» جار و مجرور و متعلق به «کفره» است. مقدم شدن آن، برای بیان این نکته است که پیامدهای ناگوار کفر، به خود کافران اختصاص دارد.

 

2 - پیامدهای ناگوار کفر کافران، در قیامت تنها، متوجّه خود آنان است.

 

یومئذ یصّدّعون . من کفر فعلیه کفره

 

3 - عمل صالح، زمینه تأمین سعادت اخروی است.

 

و من عمل صـلحًا فلأنفسهم یمهدون

 

4 - بازتاب خسارت کفر، از آنِ کافر، و پیامد فواید ایمان و عمل صالح، فراگیر است.*

 

من کفر فعلیه کفره و من عمل صـلحًا فلأنفسهم یمهدون

احتمال دارد این که در جواب شرط جمله نخست، ضمیر مفرد آورده شده و در جواب شرط جمله دوم، به رغم مفرد بودن اسم شرط، ضمیر جمع آورده شده است، اشاره به نکته یاد شده باشد.

 

5 - عقیده و عمل آدمی، در سعادت و شقاوت وی نقش اساسی دارد.

 

یومئذ یصّدّعون . من کفر فعلیه کفره و من عمل صـلحًا فلأنفسهم یمهدون

 

6 - کفر، به تنهایی و بدون عمل کفرآلود، برای شقاوت اخروی کافی است.

 

من کفر فعلیه کفره

این که درباره کفر و آثار آن، تنها، به باور کفرآلود در مقابل عمل صالح اکتفا شده و عمل، ذکر نگردیده است، حکایت از حقیقت یاد شده می کند.

 

7 - برای سعادت اخروی، ایمانِ همراه با عمل صالح، لازم است.

 

و من عمل صـلحًا فلأنفسهم یمهدون

از مقابله «من کفر» با «و من عمل صالحاً» استفاده می شود که «من آمن» در آن تضمین شده است. و ذکر نشدن «من آمن» به خاطر تلازم قطعی آن با «عمل صالح» است و بدون آن، عمل صالح، اثری نخواهد داشت.

 

8 - در قیامت، صفوف کافران و مؤمنان، از هم جدا می شود.

 

یومئذ یصّدّعون . من کفر فعلیه کفره و من عمل صـلحًا ... یمهدون

 

9 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: «...إنّ عمل المؤمن یذهب فیمهد له فی الجنّة کما یرسل الرجل غلامه فیفرش له». ثمّ تلا «و من عمل صالحاً فلأنفسهم یمهدون»;(1)

 

از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: «...همانا، عمل مؤمن می رود و جایگاه او را در بهشت آماده می سازد، آن گونه که انسان، غلام اش را می فرستد و برای او منزلگاه اش را فرش می کند.». سپس امام، این آیه را تلاوت فرمود: و من عمل صالحاً فلأنفسهم یمهدون».

 

آخرت

 

توشه آخرت 9

ایمان

آثار ایمان 4، 7

خود

زیان به خود 1، 4

روایت 9

زیان

عوامل زیان 1

سعادت

عوامل سعادت 5; عوامل سعادت اخروی 3، 7

شقاوت

عوامل شقاوت 5; عوامل شقاوت اخروی 6

عقیده

آثار عقیده 5

عمل

آثار عمل 5، 9

عمل صالح

آثار عمل صالح 3، 4، 7

کافران

زیانکاری کافران 1، 4; کافران در قیامت 2، 8

کفر

آثار اخروی کفر 2; آثار کفر 1، 4، 6

گروهها

تمایز گروهها در قیامت 8

مؤمنان

مؤمنان در قیامت 8

پی نوشت ها :

1 - بحارالأنوار، ج 27، ص 132، ح 125.