وَمِنْ آیَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاء وَالْأَرْضُ بأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاکُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ

و از جمله نشانه های [قدرت] او این است که آسمان و زمین به فرمان او برپا هستند، آن گاه چون با یک دعوت از زمین بخواند ناگاه [از قبرها] بیرون می آیید.

 

1 - تداوم بقا و ثبات آسمان و زمین، از نشانه های خداوند است.

 

و من ءایـته أن تقوم السماء و الأرض بأمره

 

2 - قوام و ثبات آسمان ها و زمین، به فرمان خداوند است.

 

أن تقوم السماء و الأرض بأمره

 

3 - تمامی موجودات، در بقای خویش، نیازمند به خداوندند.

 

أن تقوم السماء و الأرض بأمره

«السماء و الأرض» کنایه از عالم و آفرینش است.

 

4 - ثبات و استقرار آسمان و زمین، به فرمان و قدرت خداوند و بدون اسباب و علل ظاهری است.

 

و من ءایـته أن تقوم السماء و الأرض بأمره

این که خداوند، برپایی و استقرار و ثبات آسمان و زمین را بدون اسناد به علتی ظاهری، به امر و فرمان خود معرفی می کند، حاکی است که آسمان و زمین، بدون علت ظاهری برپا هستند.

 

5 - خروج انسان ها از قبر در قیامت، به خواست و دعوت خداوند است.

 

ثمّ إذا دعاکم دعوة من الأرض إذا أنتم تخرجون

بنابر این که «من الأرض» متعلق به «تخرجون» باشد، نکته یاد شده، استفاده می شود.

 

6 - همه مردمان در روز قیامت، با یک ندای خداوند، به طور ناگهانی از دل خاک بیرون می آیند.

 

ثمّ إذا دعاکم دعوة من الأرض إذا أنتم تخرجون

 

7 - مردگان، در قیامت، در پاسخ به ندای خداوند برای زنده شدن، خود، از قبرها خارج می شوند.

 

إذا دعاکم ... إذا أنتم تخرجون

 

8 - معاد و حشر انسان ها در قیامت، جسمانی است.

 

إذا دعاکم دعوة من الأرض إذا أنتم تخرجون

«من الأرض» متعلق به «دعاکم» است، در نتیجه آنچه در دل زمین قرار دارد و بیرون می آید، امری جسمانی است.

 

9 - احیای زمین موات با نزول باران، دلیل قدرت خداوند بر احیای مجددانسان ها در قیامت است.

 

و من ءایـته ... و ینزّل من السماء ماء فیحیی به الأرض بعد موتها ... ثمّ إذا دعاکم دعوة من الأرض إذا أنتم تخرجون

 

10 - آسمان و زمین (هستی)، قبل از برپایی قیامت، فرو می ریزند.

 

تقوم السماء و الأرض بأمره ثمّ ... إذا أنتم تخرجون

«ثمّ» برای تراخی است و آورده شدن آن بین دو جمله ای که یکی درباره ثبات عالم و دیگری احیای مردگان در قیامت است، نشان می دهد که باید حادثه ای پس از قوام و ثبات عالم رخ بدهد و آنگاه فرمان حیات صادر شود. آن حادثه، به تناسب مقام، می تواند فروپاشی عالم باشد.

 

11 - استفاده از امور حسی و قابل درک، جهت اثبات امور غیر حسی ـ که درک اش سخت است ـ از شیوه های تبلیغی قرآن است.

 

و ینزّل من السماء ماء فیحیی به الأرض بعد موتها ... و من ءایـته أن تقوم السماء ... ثمّ إذا دعاکم ... إذا أنتم تخرجون

آسمان

استقرار آسمان 1; انهدام آسمان ها 10; بقای آسمان 1; منشأ استقرار آسمان 2، 4

آیات خدا

آیات آفاقی 1

انسان

حشر انسان ها 5، 6، 7، 8; خروج انسان ها از قبر 5، 6، 7

باران

فواید باران 9

تبلیغ

ارائه نمونه عینی در تبلیغ 11; روش تبلیغ 11

خدا

افعال خدا 4; دعوتهای خدا 5، 6، 7; قدرت خدا 4; نشانه های قدرت خدا 9

زمین

احیای زمین موات 9; استقرار زمین 1; انهدام زمین 10; بقای زمین 1; منشأ استقرار زمین 2، 4

قیامت

حشر در قیامت 5، 6، 7، 8; نشانه های قیامت 10

مردگان

احیای مردگان 9

معاد

دلایل معاد 9; معاد جسمانی 8

موجودات

بقای موجودات 3; نیازمندی موجودات 3

نیازها

نیاز به خدا 3