تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 17 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَحِینَ تُصْبحُونَ

پس خدا را تنزیه کنید آن گاه که وارد شب می شوید و آن گاه که به صبح درمی آیید.

1 - ساحت قدس الهی، از هرگونه نقص و عیب، مبرّا است.

فسبحـن اللّه حین تمسون و حین تصبحون

2 - تسبیح خداوند و تنزیه او از هر عیب و نقصی، نجات دهنده انسان از عذاب الهی است.

و أمّا الذین کفروا ... فی العذاب ... فسبحـن اللّه

«فاء» در «فسبحان اللّه» فصیحه و یا تفریع است. بنابراین، معنای عبارت، با توجه به دو آیه پیش، چنین می شود: «حال که مشخص شد فرجام مؤمنان و کافران چیست، پس تسبیح کنید که جزء گروه نخست بشوید و از عذاب رهایی یابید.».

3 - تسبیح و تنزیه خداوند، در هر صبح و شام، لازم است.

فسبحـن اللّه حین تمسون و حین تصبحون

برداشت بالا، بنابراین است که «سبحان» بدل از فعل امر باشد.

4 - صبح گاهان و شام گاهان، لحظه هایی ویژه و مناسب برای تسبیح و عبادت خدا است.

فسبحـن اللّه حین تمسون و حین تصبحون

5 - زمان ها، تفاوت معنوی داشته و برخی از آنها، برای عبادت خداوند مناسب ترند.

فسبحـن اللّه حین تمسون و حین تصبحون

زمان ها، از حیث این که مقدار حرکت ماده اند، تفاوتی با هم ندارند، اما از این که برخی ایام برای تسبیح خداوند مناسب معرفی شده اند، استفاده می شود که زمان ها، تفاوت معنوی دارند.

6 - خداوند، تنزیه کننده خویش از هر عیب و نقصی است.

فسبحـن اللّه حین تمسون و حین تصبحون

احتمال دارد «فسبحان اللّه» تفریع بر آیاتی باشد که در آنها، مشرکان، به دلیل عدم تفکر درباره مخلوقات خدا، توبیخ شده بودند و نیز آیاتی که در آنها دیدگاه مشرکان درباره انکار عالم آخرت (آیه 8) و قرار دادن شریک برای خدا آمده بود (آیه 13). در این آیه، خداوند خود را از چنین نسبت هایی منزّه اعلام می دارد.

تسبیح

آثار تسبیح خدا 2; تسبیح در شب 3، 4; تسبیح در صبح 3، 4; وقت تسبیح 3، 4

خدا

تنزیه خدا 1، 6; خدا و عیب 6; خدا و نقص 6

عبادت

وقت عبادت 5

عذاب

عوامل نجات از عذاب 2

وقتها

تفاوت وقتها 5