وَإِذَا تُتْلَی عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا بَیِّنَاتٍ تَعْرِفُ فِی وُجُوهِ الَّذینَ کَفَرُوا الْمُنکَرَ یَکَادُونَ یَسْطُونَ بالَّذینَ یَتْلُونَ عَلَیْهِمْ آیَاتِنَا قُلْ أَفَأُنَبِّئُکُم بشَرٍّ مِّن ذَلِکُمُ النَّارُ وَعَدَهَا اللَّهُ الَّذینَ کَفَرُوا وَبئْسَ الْمَصِیرُ

و چون آیات روشنگر ما بر آنان خوانده شود، در چهره های کسانی که کفر ورزیده اند ترشرویی و خشم را می شناسی [به گونه ای که] نزدیک است به آنان که آیات ما را برایشان می خوانند حمله کنند. بگو: آیا شما را به [چیزی] بدتر از این خبر دهم؟ [آن ]آتش است که خدا به کسانی که کفر ورزیده اند آن را وعده داده است و چه بد سرانجامی است.

 

1 - قرآن، دارای ساختاری بندبند که هر بند آن «آیه» نامیده می شود.

و إذا تتلی علیهم ءایـتنا بیّنـت

 

2 - آیات قرآن، روشن، قابل فهم و به دور از هرگونه ابهام

و إذا تتلی علیهم ءایـتنا بیّنـت

«بینات» (جمع «بینة») حال برای «آیاتنا» و «بینة» (مؤنث «بیّن») به معنای روشن و واضح الدلاله است.

 

3 - تعصب کورکورانه و جاهلانه مشرکان صدراسلام نسبت به مرام شرک، و خشم و کینه آنان نسبت به معارف الهی قرآن

و إذا تتلی علیهم ءایـتنا بیّنـت تعرف فی وجوه الذین کفروا المنکر

«منکر» (مرادف «انکار») مصدر میمی و به معنای ناخرسندی و کراهت است; یعنی، هر گاه آیات روشن ما بر آنان تلاوت شود، آثار کراهت و ناخشنودی را در چهره کافران تشخیص می دهی.

 

4 - فراخوانده شدن مردم صدراسلام به توحید و تلاوت شدن آیات قرآن بر آنان از سوی مؤمنان

و إذا تتلی علیهم ءایـتنا ... بالذین یتلون علیهم ءایـتنا

 

5 - خشمگین شدن کافران صدراسلام و ظهور آثار کینه و نفرت در چهره آنان، به هنگام شنیدن آیات قرآن و معارف توحیدی آن

و إذا تتلی علیهم ءایـتنا بیّنـت تعرف فی وجوه الذین کفروا المنکر

 

6 - بر افروختگی مشرکان با شنیدن آیات قرآن و خشم حاصل از آن، به حدی بود که آنان را در آستانه حمله و تهاجم به کسانی قرار می داد که آیات قرآن را بر آنها تلاوت می کردند.

یکادون یسطون بالذین یتلون علیهم ءایـتنا

«سَطْو» (مصدر «یسطون») به معنای تهاجم و حمله است; یعنی، چیزی نمانده که مشرکان با کسانی که آیات ما را بر آنان می خوانند گلاویز شوند.

 

7 - استهزا و ریشخند کفرپیشگان کینه توز صدراسلام از سوی خداوند

قل أفأنبّئکم بشرّ من ذلکم النار

استفهام در «أفأنبّئکم» برای استهزا و ریشخند و «تنبئة» (مصدر «أُنبّأ») به معنای خبر دادن است. «ذلکم» نیز به حالت درهم رفتگی چهره مشرکان به هنگام شنیدن آیات توحیدی قرآن اشاره دارد.

 

8 - تهدید شدن مشرکان کینه توز به آتش دوزخ، از سوی پیامبر(ص) و به دستور خداوند

قل أفأنبّئکم بشرّ من ذلکم النار

 

9 - چهره های کفرپیشگان در دوزخ، بسیار گرفته و درهم کشیده خواهد بود.

قل أفأنبّئکم بشرّ من ذلکم النار

 

10 - آتش دوزخ، وعده الهی به کافران و سرانجام شوم آنان

النار وعدها اللّه الذین کفروا

 

11 - دوزخ، بازگشتگاه و سرانجام کافران

و بئس المصیر

«مصیر» به معنای عاقبت کار و نیز به معنای مرجع و محل بازگشت می آید.

 

12 - دوزخ، جایگاهی بد برای دوزخیان

و بئس المصیر

اسلام

تاریخ صدر اسلام 4، 5

انذار

انذار از جهنم 8

توحید

دعوت به توحید 4

جهنم

آتش جهنم 8; شومی جهنم 12

جهنمیان

فرجام شوم جهنمیان 12

خدا

استهزاهای خدا 7; اوامر خدا 8; وعیدهای خدا 10

قرآن

آیه بندی قرآن 1; دشمنان قرآن 3، 5، 6; ساختار قرآن 1; سهولت فهم قرآن 2; وضوح قرآن 2; ویژگیهای قرآن 1

کافران

استهزای کافران صدراسلام 7; دشمنی کافران صدراسلام 5، 6; روش برخورد کافران صدراسلام 5; زمینه غضب کافران صدراسلام 5; سیمای کافران در جهنم 9; شدت غضب کافران صدراسلام 6; فرجام شوم کافران 10; فرجام کافران 11; کافران در جهنم 10، 11; کافران صدراسلام هنگام تلاوت قرآن 5، 6

مؤمنان

دعوتهای مؤمنان 4

محمد(ص)

انذارهای محمد(ص) 8

مردم

تلاوت قرآن بر مردم صدراسلام 4; دعوت از مردم صدراسلام 4

مشرکان

انذار مشرکان صدراسلام 8; تعصب مشرکان صدراسلام 3; دشمنی مشرکان صدراسلام 3