وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَن لَّا تُشْرِکْ بی شَیْئًا وَطَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُود

و [یاد کن] وقتی را که جای آن بیت (کعبه) را برای ابراهیم مهیّا و تعیین کردیم [و به او گفتیم:] هیچ چیز را شریک من مگیر و خانه ام را برای طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع کنندگانِ سجده کننده پاکیزه بدار.

 

1 - تأسیس کعبه به دست ابراهیم(ع)، واقعه ای بس مهم و شایان یادآوری

و إذ بوّأنا لإبرهیم مکان البیت

«إذ» اسم زمان در محل نصب و مفعول برای «اُذکر» محذوف است; یعنی، «به یاد بسپار آن زمانی را که ما...».

 

2 - کعبه، محل عبادت حضرت ابراهیم(ع)

و إذ بوّأنا لإبرهیم مکان البیت

«تبوِئة» (مصدر «بوّأنا») به معنا ی مَبائه و مرجع قراردادن است; یعنی، «به خاطر بسپار آن زمانی را که ما محل کعبه را برای ابراهیم(ع) محل مراجعه قراردادیم». مراجعه مکرر حضرت ابراهیم (ع) به محل کعبه یا به منظور عبادت خدا بوده است و یا برای ساختن بنای آن، برداشت فوق بر پایه احتمال اول است.

 

3 - محل کعبه، محلی تعیین شده از جانب خدا برای عبادت

و إذ بوّأنا لإبرهیم مکان البیت

 

4 - حضرت ابراهیم(ع)، بنیان گذار کعبه و معمار آن

و إذ بوّأنا لإبرهیم مکان البیت

 

5 - کعبه، جلوه گاه توحید و یکتاپرستی

و إذ بوّأنا لإبرهیم مکان البیت أن لاتشرک بی شیئًا

 

6 - هیچ کس به جز خدا، شایسته پرستش نیست.

أن لاتشرک بی شیئًا

 

7 - اخلاص در عبادت و پرهیز از آلوده کردن آن از هر عمل غیر الهی، توصیه خداوند به حضرت ابراهیم(ع)

أن لاتشرک بی شیئًا

 

8 - عبادت های آلوده به شرک، فاقد ارزش در پیشگاه خداوند

أن لاتشرک بی شیئًا

 

9 - کعبه، خانه ای بسیار مقدس و دارای حرمتی بس والا در پیشگاه خداوند

و طهّر بیتی

اضافه «بیت» به «یای» متکلم، اضافه تشریفیه و بیانگر مطلب یاد شده است.

 

10 - تولیت کعبه، پاکیزه و آماده سازی آن برای زائران، از وظایف الهی حضرت ابراهیم(ع)

و طهّر بیتی للطّائفین

 

11 - تولیت مسجدالحرام و آماده سازی آن برای زائران بیت اللّه، مسؤولیتی بر عهده رهبران جامعه توحیدی

أن لاتشرک بی شیئًا و طهّر بیتی للطّائفین

 

12 - شرک ورزی، دور شدن از طهارت و پاکی و آلوده شدن به پلیدی و ناپاکی است.

أن لاتشرک بی شیئًا و طهّر بیتی

 

13 - لزوم پاسداری از حرمت مسجدالحرام و محفوظ داشتن آن از آلودگی های ظاهری و پلیدی های باطنی (مظاهر شرک)

أن لاتشرک بی شیئًا و طهّر بیتی

 

14 - طواف، قیام، رکوع و سجود (نماز) از آداب زیارت مسجدالحرام

و طهّر بیتی للطّائفین و القائمین و الرکّع السجود

ظاهر این است که مراد از «القائمین و الرکع السجود» نمازگزاران است; یعنی، «خانه مرا برای طواف کنندگان و نمازگزاران آماده کن».

 

15 - لزوم تقدیم طواف بر نماز در زیارت مسجدالحرام

للطّائفین و القائمین و الرکّع السجود

 

16 - قیام، رکوع و سجود، از ارکان نماز

و القائمین و الرکّع السجود

 

17 - طواف و نماز، از تکالیف مقرر در شریعت حضرت ابراهیم(ع)

و طهّر بیتی للطّائفین و القائمین و الرکّع السجود

 

18 - «عن أبی عبد اللّه(ع): ... فلمّا أمر اللّه عزّوجلّ إبراهیم أن یبنی البیت و لم یدر فی أیّ مکان یبنیه فبعث اللّه جبرئیل فخط له موضع البیت...;

از امام صادق(ع) روایت شده است: ...چون خداوند عزّوجلّ حضرت ابراهیم(ع) را مأمور بنای کعبه کرد، او نمی دانست کعبه را در کجا بنا کند; خداوند جبرئیل را فرستاد و او در جای کعبه، برای وی خط کشید...».(1)

ابراهیم(ع)

تعالیم دین ابراهیم(ع) 17; توصیه به ابراهیم(ع) 7; طواف در دین ابراهیم(ع) 17; مسؤولیت ابراهیم(ع)10; مکان عبادت ابراهیم(ع) 2; نقش ابراهیم(ع) 1، 4; نماز در دین ابراهیم(ع) 17

توحید

توحید عبادی 6

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 6

خدا

توصیه های خدا 7; نقش خدا 3

ذکر

ذکر بنای کعبه 1

روایت 18

رهبران دینی

مسؤولیت رهبران دینی 11

شرک

بی ارزشی شرک عبادی 8; پلیدی شرک 12; حقیقت شرک 12

عبادت

اخلاص در عبادت 7; عبادت بی ارزش 8

کعبه

احترام کعبه 9; بانیان کعبه 1; بنیانگذار کعبه 4; تاریخ کعبه 1، 4; تطهیر کعبه 10; عبادت در کعبه 2، 3; فضیلت کعبه 5، 9; قداست کعبه 9; متولیان کعبه 10; منشأ تعیین کعبه 3، 18; نشانه های توحید عبادی در کعبه 5

مسجدالحرام

آداب زیارت مسجدالحرام 14; اهمیت تطهیر مسجدالحرام 13; اهمیت محافظت از مسجدالحرام 13; رکوع در مسجدالحرام 14; سجده در مسجدالحرام 14; طواف در مسجدالحرام 14، 15; متولیان مسجدالحرام 11; نماز در مسجدالحرام 14، 15

نماز

ارکان نماز 16; رکوع در نماز 16; سجده در نماز 16; قیام در نماز 16

پی نوشت ها :

1. تفسیر قمی، ج 1، ص 62; نورالثقلین، ج 1، ص 128، ح 376.