تفسیر آیات قرآن کریم – سوره حجر – آیه ۶۶ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَضَیْنَا إِلَیْهِ ذَلِکَ الأَمْرَ أَنَّ دَابرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبحِینَ

و این امر [مهم] را به او ابلاغ کردیم که دنباله [و نسل] اینان وقتی که به صبح درآیند، قطع خواهد شد.

1- خداوند، پیشاپیش حضرت لوط(ع) را از مقدّر شدن عذاب بر قومش آگاه ساخت.

و قضینا إلیه ذلک الأمر

متعدّی شدن «قضینا» به «إلی» متضمن معنای «أوحینا» است. بنابراین معنای جمله «و قضینا إلیه ذلک الأمر» چنین می شود: ما این امر (عذاب) را به او (لوط(ع)) وحی کردیم و آگاهش ساختیم.

2- عذاب قوم لوط، عذابی سهمگین و شدید بود.

و قضینا إلیه ذلک الأمر أن دابر هـؤلاء مقطوع مصبحین

آمدن جمله «و قضینا إلیه ذلک الأمر» به صورت مبهم و تفسیر شدن آن با جمله «أن دابر...» و نیز کلمه «ذلک» ـ که اشاره به دور دارد ـ بیانگر برداشت فوق است.

3- نسل قوم لوط با عذاب الهی، قطع و ریشه کن شد.

و قضینا ... أن دابر هـؤلاء مقطوع مصبحین

«دابر» به معنای «آخر» است (مفردات راغب)، و مقصود از جمله «دابر هـؤلاء مقطوع» نابودی آخرین فرد موجود از قوم لوط است که طبیعتاً قطع نسل آنان را در پی داشت.

4- عذاب و هلاکت قوم لوط، در صبحگاهان تحقق پذیرفت.

أن دابر هـؤلاء مقطوع مصبحین

5- فراگیری جرم و جنایت در جامعه، موجب انحطاط و زوال آن خواهد شد.

إنا أُرسلنا إلی قوم مجرمین ... أن دابر هـؤلاء مقطوع مصبحین

از اینکه ملائکه عذاب قوم لوط به آن حضرت اعلام می کنند که: «أن دابر هـؤلاء مقطوع» (نسل آن قوم قطع می شود) و نمی گویند: نسل گنهکاران قطع می شود و نیز در آیه بعد کار «آمدن» به همه اهل شهر نسبت داده شده (و جاء أهل المدینة)، حاکی است که همه مردم شهر قوم لوط آلوده به گناه بوده اند. تعبیر «مجرم» از آنان و نجات خانواده لوط(ع) از عذاب به جز همسر او نیز مؤید برداشت فوق است.

6- خداوند با نابود ساختن جوامع غوطه ور در فساد و تباهی، صحنه جوامع بشری و روند آن را دگرگون می سازد.

إنا أُرسلنا إلی قوم مجرمین ... و قضینا ... أن دابر هـؤلاء مقطوع

تحولات اجتماعی

منشأ تحولات اجتماعی 6

جامعه

آسیب شناسی اجتماعی 5; عوامل انحطاط جوامع 5; منشأ انقراض جوامع 6;  هلاکت جامعه فاسد 6

خدا

افعال خدا 6; مقدرات خدا 1

ظلم

آثار اجتماعی ظلم 5; آثار شیوع ظلم 5

عذاب

عذاب در صبح 4; مراتب عذاب 2

قضاوقدر 1

قوم لوط

تاریخ قوم لوط 3، 4; تقدیر عذاب قوم لوط 1; شدت عذاب قوم لوط 2; قطع نسل قوم لوط 3; وقت عذاب قوم لوط 4; ویژگیهای عذاب قوم لوط 2، 3

گناه

آثار اجتماعی گناه 5; آثار شیوع گناه 5

لوط(ع)

منشأ آگاهی لوط(ع) 1