وَلاَ تُصَلِّ عَلَی أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَیَ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ کَفَرُواْ باللّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُواْ وَهُمْ فَاسقُونَ

و هرگز بر هیچ یک از منافقان که مرده است نماز مخوان و کنارِ قبرش نایست، زیرا آنان به خدا و رسول او کفر ورزیده اند و در حالی که فاسق بوده اند مرده اند.

 

1 ـ نهی شدن پیامبر (ص) برای همیشه، از نمازگزاردن بر جنازه منافقان و دعا کردن برای آنها بعد از جنگ تبوک

و لاتصل علی أحد منهم مات أبداً

 

2 ـ ممنوع نبودن پیامبر (ص) از نمازگزاردن بر جنازه منافقان و حضور یافتن بر قبر آنها، تا قبل از جنگ تبوک

و لاتصل علی أحد منهم مات

با توجّه به سیاق آیات، که پس از جنگ تبوک نازل شده است، برداشت فوق به دست می آید.

 

3 ـ خداوند، خواهان رسوایی و خواری منافقان در جامعه اسلامی، حتی پس از مرگشان

و لاتصل علی أحد منهم مات أبداً و لاتقم علی قبره

 

4 ـ ممنوع شدن پیامبر (ص) از حضور یافتن بر سر قبر منافقان و دعا و استغفار برای آنان

و لاتقم علی قبره

 

5 ـ وجود سنّت نماز و دعا برای میت مسلمان و رفتن بر سر قبر وی در زمان پیامبر اکرم (ص)

و لاتصل ... و لاتقم علی قبره

 

6 ـ حضور پیامبر (ص) بر مزار مؤمنان و دعا و استغفار آن حضرت برای آنان

و لاتصل ... و لاتقم علی قبره

از اینکه خداوند حضور پیامبر (ص) را بر سر قبر منافقان نهی کرده است، استفاده می شود که روش آن حضرت حضور یافتن بر مزار مسلمانان بوده است.

 

7 ـ مشروعیت و پسندیده بودن حضور بر مزار مؤمنان و دعا و استغفار برای آنان

و لاتصل ... و لاتقم علی قبره

آنچه در آیه نهی شده در خصوص منافقان است و همین تخصیص می رساند که حضور یافتن بر مزار مؤمنان و دعا برای آنان امری جایز، بلکه پسندیده است.

 

8 ـ پیامبر (ص) و رهبر جامعه اسلامی، مأمور به اتخاذ مواضع صریح و قاطع در برابر عناصر نفاق و منافق و ناسالم جامعه

و لاتصل علی أحد منهم مات أبداً و لاتقم علی قبره

 

9 ـ نماز گزاردن بر جنازه منافقان و حضور یافتن بر قبر آنان، حرام است.

و لاتصل علی أحد منهم

 

10 ـ افشای کامل چهره منافقان و اتخاذ مواضع شدید علیه آنان، از تبعات تخلف آنان از جنگ تبوک

و لاتصل علی أحد منهم

 

 

11 ـ حکم صریح خداوند به کفر منافقان متخلف از جنگ تبوک

إنهم کفروا باللّه و رسوله

 

12 ـ نفاق و تخلف از فرمان پیامبر (ص)، کفر به خدا و رسول خداست.

فرح المخلفون ... إنهم کفروا باللّه و رسوله

 

13 ـ نفاق و کفر و مرگ در حال فسق، مایه محرومیت از فیض نماز و دعای اهل ایمان

و لاتصل ... إنهم کفروا باللّه و رسوله و ماتوا و هم فسقون

 

14 ـ منافقان، مردمی فاسق و منحرف از مسیر حق

إنهم کفروا ... فسقون

 

15 ـ انحراف از مسیر حق و مردن در حال فسق، فرجام شوم منافقان

و ماتوا و هم فسقون

 

16 ـ پیوند تنگاتنگ میان کفر، نفاق و فسق

إنهم کفروا ... فسقون

 

17 ـ حکم خداوند به طرد کامل منافقان، نتیجه مواضع عقیدتی و نیز عملکرد خود آنان بود.

لاتصل ... إنهم کفروا ... و ماتوا و هم فسقون

 

18 ـ از امام صادق (ع) روایت شده: «کان رسول اللّه (ص) اذا صلی علی میّت ... کبّر الرّابعه و دعا للمیّت ... فلمّا نهاه اللّه عزّو جل عن الصلاة علی المنافقین ... کبّر الرّابعة و انصرف و لم یدع للمیّت ;(1)

رسول خدا هرگاه بر مرده ای نماز می خواند ... تکبیر چهارم را می گفت و برای میت دعا می کرد ... پس از اینکه خدای عزوجل او را ازنماز بر منافقین نهی فرمود ... تکبیر چهارم را گفت و نماز را تمام کرد و بر میت دعا نکرد».

احکام: 9

اهل قبور:

زیارت اهل قبور در صدر اسلام 5; مشروعیت زیارت اهل قبور 7

خدا:

اوامر خدا 17; حکم خدا 11; خواسته های خدا 3; نواهی خدا 1

روایت: 18

رهبران دینی:

رهبران دینی و منافقان 8; مسؤولیت رهبران دینی 8

سنّتها:

سنّتهای حسنه 7; سنّتهای صدر اسلام 5

عصیان:

آثار عصیان از محمّد (ص) 12

غزوه تبوک:

احکام منافقان پس از غزوه تبوک 1; احکام منافقان قبل از غزوه تبوک 2; کفر متخلفان از غزوه تبوک 11; متخلفان از غزوه تبوک 10

فاسقان: 14

فسق:

آثار فسق 13

کفر:

آثار کفر 13; کفر به خدا 12; کفر به محمّد (ص) 12; کفر و فسق 16; کفر و نفاق 16; موجبات کفر 12

مؤمنان:

استغفار برای مؤمنان 6; دعا برای مؤمنان 6; عوامل محرومیت از دعای مؤمنان 13

محرمات: 9

محمّد (ص):

استغفار محمّد (ص) 6; تکلیف محمّد (ص) 1، 2، 4; دعای محمّد (ص) 6; سیره محمّد (ص) 6; محمّد (ص) و استغفار بر منافقان 4; محمّد (ص) و دعا بر منافقان 4; محمّد (ص) و زیارت اهل قبور 6; محمّد (ص) و منافقان 8; محمّد (ص) و نماز بر منافقان 1، 2، 18; مسؤولیت محمّد (ص) 8

مردگان:

استغفار برای مردگان 7; دعا برای مردگان 7

مرگ:

مرگ با فسق 13، 15

منافقان:

آثار تخلف منافقان 10; آثار عقیده منافقان 17; آثار عمل منافقان 17; افشای منافقان 10; انحراف منافقان 14، 15; روش برخورد با منافقان 8، 10; ذلت منافقان 3; رسوایی منافقان 3; زیارت قبور منافقان 2، 4، 9; طرد منافقان 17 ; فرجام شوم منافقان 15; فسق منافقان 14; کفر منافقان صدر اسلام 11; مرگ منافقان 15; نماز میت بر منافقان 9; نهی از دعا بر منافقان 1; نهی از نماز بر منافقان 1

منحرفان: 14

نفاق:

آثار نفاق 12، 13; نفاق و فسق 16

نماز:

احکام نماز میت 9; عوامل محرومیت از نماز 13; نماز میت در صدر اسلام 5

 

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 181، ح 3; نورالثقلین، ج 2، ص 250، ح 262.