تفسیر آیات قرآن کریم – سوره توبه – آیه ۷ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

کَیْفَ یَکُونُ لِلْمُشْرِکِینَ عَهْدٌ عِندَ اللّهِ وَعِندَ رَسُولِهِ إِلاَّ الَّذینَ عَاهَدتُّمْ عِندَ الْمَسْجِد الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُواْ لَکُمْ فَاسْتَقِیمُواْ لَهُمْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ

چگونه برای این مشرکانِ [پیمان شکن]نزد خدا و رسول او عهدی باشد [با اینکه عهد شکنی آنان تجربه شده است]؟ مگر کسانی که کنار مسجدالحرام با آنان پیمان بسته اید [و به پیمانشان وفادار مانده اند]که تا وقتی با شما راست باشند شما نیز با آنان راست باشید، همانا خدا تقوا پیشگان را دوست می دارد.

 

1 ـ نقض شدن پیمان عدم تعرض از سوی اکثریت مشرکان صدر اسلام

کیف یکون للمشرکین عهد

مراد از مشرکان در جمله «کیف یکون للمشرکین عهد» ـ به قرینه «إلا الذین عاهدتم عند المسجد الحرام» ـ مشرکان معاهدی هستند که بر پیمان خود با مسلمانان پایبند نماندند. ذیل آیه بعد (و أکثرهم فاسقون) بیانگر نقض پیمان از سوی اکثریت آنان است.

 

2 ـ لغو اعتبار پیمان عدم تعرض در صورت نقض آن از سوی معاهدان، جایز است.

کیف یکون للمشرکین عهد

 

3 ـ وجود ناخرسندی میان مسلمانان صدر اسلام، نسبت به لغو اعتبار پیمان عدم تعرض از سوی خدا و پیامبر (ص) و تردید و دودلی آنان در پیکار با مشرکان

کیف یکون للمشرکین عهد عنداللّه و عند رسوله

کلمه «کیف» در «کیف یکون للمشرکین عهد» ـ که برای استفهام انکاری است ـ مفید برداشت فوق است.

 

4 ـ ابطال اعتبار پیمان عدم تعرض مسلمانان، از اختیارات رهبر جامعه اسلامی است.

کیف یکون للمشرکین عهد عنداللّه و عند رسوله

 

5 ـ انعقاد پیمان صلح میان مسلمانان صدر اسلام و مشرکان در کنار مسجدالحرام

إلا الذین عهدتم عند المسجدالحرام

 

6 ـ وجود پیمانهای صلح میان مسلمانان صدر اسلام و مشرکان

إلا الذین عهدتم عند المسجدالحرام

 

7 ـ عموم مشرکانی که در کنار مسجدالحرام با مسلمانان پیمان عدم تعرض بسته بودند، بر پیمان خویش پایبند ماندند.

إلا الذین عهدتم عند المسجدالحرام

 

8 ـ وفاداری به پیمان، مادامی که طرف معاهده بر آن پایبند است، واجب است.

إلا الذین عهدتم عند المسجدالحرام فما استقموا لکم فاستقیموا لهم

 

9 ـ خداوند، مسلمانان صدر اسلام را به ادامه پایبندی بر پیمان عدم تعرض خود با مشرکان، مادامی که آنان بر پیمان خود پایبند بمانند، توصیه فرمود.

فما استقموا لکم فاستقیموا لهم

 

10 ـ بستن پیمان عدم تعرض با جوامع غیر مسلمان، جایز است.

 

کیف یکون للمشرکین عهد ... إلا الذین عهدتم عند المسجدالحرام

 

11 ـ وفاداری به پیمان، نشانه تقواپیشگی است.

فما استقموا لکم فاستقیموا لهم إن اللّه یحب المتقین

 

12 ـ تقوا، بازدارنده آدمی از شکستن عهد و پیمان

فما استقموا لکم فاستقیموا لهم إن اللّه یحب المتقین

 

13 ـ رعایت تقوا، مایه جلب محبّت خداست.

إن اللّه یحب المتقین

 

14 ـ تقواپیشگان، محبوبان خدایند.

إن اللّه یحب المتقین

احکام: 8، 10

اسلام:

تاریخ صدر اسلام 1، 3، 5، 6، 7

تقوا:

آثار تقوا 12، 13; نشانه های تقوا 11

خدا:

توصیه های خدا 9; عوامل محبّت خدا 13

رهبران دینی:

محدوده اختیارات رهبران دینی 4

متقین:

فضایل متقین 14; محبوبیت متقین 14

محبوبان خدا: 14

مسجد الحرام:

اهمیّت مسجد الحرام در صدر اسلام 5

مسلمانان:

تزلزل در مسلمانان صدر اسلام 3; مسؤولیت مسلمانان صدر اسلام 9; معاهدات مسلمانان 6; مکان معاهده مسلمانان صدر اسلام 5; ناخشنودی مسلمانان صدر اسلام 3

مشرکان:

اکثریت مشرکان صدر اسلام 1; مشرکان صدر اسلام 7; مشرکان ناقض معاهده 1; مشرکان وفادار به معاهده 7; معاهده با مشرکان 5، 6، 9

معاهده:

آثار نقض معاهده 2، 3; آثار وفای به معاهده 8; احکام معاهده 2، 10; اهمیّت وفای به معاهده 11; شرایط فسخ معاهده 2; شرایط وفای به معاهده 8، 9; عوامل فسخ معاهده 2; فسخ معاهده عدم تعرض 4; معاهده با غیر مسلمان 10; معاهده جایز 10; معاهده صلح 5; معاهده صلح در صدر اسلام 6; معاهده عدم تعرض 1، 2، 3، 9، 10; موارد جواز فسخ معاهده 2; موانع نقض معاهده 12; نقض معاهده عدم تعرض 1

واجبات: 8