تفسیر آیات قرآن کریم – سوره توبه – آیه ۳۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ وَالْمَسیحَ ابْنَ مَرْیَمَ وَمَا أُمِرُواْ إِلاَّ لِیَعْبُدُواْ إِلَـهًا وَاحِدًا لاَّ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا یُشْرِکُونَ

آنان خاخام ها و راهبان خود و نیز مسیح بن مریم را در برابر خدا، خداوندگار خویش گرفتند، در حالی که مأمور بودند فقط معبودی یگانه را که هیچ معبودی جز او نیست پرستش کنند. او منزّه است از این که به وی شرک ورزند.

 

1 ـ تسلیم و اطاعت بی چون و چرای یهود و نصارا در برابر احبار و راهبان (پیشوایان دینی) خویش

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً

«اتخاذ رب» کنایه از تسلیم و اطاعت بی چون و چراست.

 

2 ـ توبیخ یهود و نصارا از سوی خدا، به خاطر ارج نهادن به پیشوایان دینی خود (احبار و راهبان) تا حد پروردگاری

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً من دون اللّه

 

3 ـ ممنوعیت اطاعت رهبران دینی در آنچه بیرون از فرمان و رضایت خداست.

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً من دون اللّه

 

4 ـ مسیح (ع)، برخوردار از ربوبیت و پروردگاری، در بینش نادرست نصارا

اتخذوا ... أرباباً من دون اللّه و المسیح ابن مریم

 

5 ـ همه انسانها، مأمور به پرستش و اطاعت بی چون و چرای خدای یگانه و پرهیز از شریک گرفتن غیر، برای اویند.

و ما أمروا إلا لیعبدوا إلها وحداً لا إله إلا هو

 

6 ـ توحید، عقیده مشترک همه ادیان آسمانی

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً ... و ما أمروا إلا لیعبدوا إلها وحداً

 

7 ـ اطاعت بی چون و چرا از هر انسان، به منزله پرستش اوست.

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً ... و ما أمروا إلا لیعبدوا إلها وحداً

از اینکه خداوند می فرماید: یهود و نصارا پیشوایان دینی خود را ارباب گرفته و می پرستیدند در حالی که آنان رسماً چنین پرستشی نداشتند و بلکه فقط از آنها اطاعت بی چون و چرا می کردند، برداشت فوق استفاده می شود.

 

8 ـ الوهیت در انحصار خداوند است.

لا إله إلا هو

 

9 ـ ساحت قدس الهی، از هر گونه شریک منزه است.

سبحنه عما یشرکون

 

10 ـ یهود و نصارا، مردمانی شرک پیشه

 

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً من دون اللّه ... سبحنه عما یشرکون

 

11 ـ اطاعت از رهبران دینی، درآنچه بیرون از فرمان و رضایت خدا باشد، شرک است.

اتخذوا أحبارهم و رهبنهم أرباباً من دون اللّه ... سبحنه عما یشرکون

خداوند اهل کتاب را به خاطر اینکه رهبران دینی خود را به جای خدا «رب» قرار می دادند و از آنان اطاعت می کردند، محکوم کرده و آنان را مشرک خوانده است. بنابراین رب قرار دادن رهبران دینی و اطاعت از آنان به جای اطاعت از فرمانهای الهی، شرک خواهد بود.

 

12 ـ از امام صادق (ع) درباره سخن خدا که فرمود: «اتخذوا أحبارهم و رهبانهم أرباباً من دون اللّه» روایت شده که فرمود: «و اللّه ما صلّوا لهم و لا صاموا و لکنهم أحلّوا لهم حراماً و حرّموا علیهم حلالاً فاتّبعوهم ;(1)

به خدا سوگند آنان برای احبار و راهبان نه نماز خواندند و نه روزه گرفتند ; ولی آن علما و صومعه داران، برای مردم حرام را حلال و حلال را حرام کردند و آنان پیروی کردند».

 

13 ـ از امام باقر (ع) درباره آیه «اتخذوا احبارهم و رهبانهم ارباباً من دون اللّه و المسیح بن مریم» روایت شده است: «اما المسیح فعصوه و عظموه فی أنفسهم حتی زعموا انه اله و انه ابن اللّه و طائفة منهم قالوا ثالث ثلاثة و طائفة منهم قالوا هو اللّه ... ;(2)

اما مسیح را نافرمانی کردند او را در اندیشه خود تا آن جا بزرگ دانستند که گمان کردند او معبود و فرزند خداست و گروهی از آنان گفتند: وی یکی از سه معبود است و گروهی گفتند: او خداست ... ».

 

ادیان:

مشترکات ادیان 6

اطاعت:

اطاعت از علمای مسیحیت 1 ; اطاعت از علمای یهود 1 ; اطاعت از غیر خدا 7 ; اطاعت ممنوع 3، 11 ; محدوده اطاعت از رهبران دینی 3، 11

انسان:

مسؤولیت انسان ها 5

توحید:

اهمیّت توحید 6 ; توحید ذاتی 8، 9 ; توحید عبادی 5

حقانیت:

ملاکهای حقانیت 3، 11

حلال:

تحریم حلال 12

خدا:

اختصاصات خدا 8 ; بینظیری خدا 9 ; تنزیه خدا 9 ; سرزنشهای خدا 2

روایت: 12، 13

شرک:

ترک شرک 5 ; موارد شرک 11

عبادت:

عبادت خدا 5 ; موارد عبادت 7

عصیان:

عصیان از عیسی (ع) 13

عقیده:

عقیده باطل 4

علمای مسیحیت:

بدعت علمای مسیحیت 12 ; سرزنش احترام به علمای مسیحیت 2

علمای یهود:

بدعت علمای یهود 12 ; سرزنش احترام به علمای یهود 2

عیسی (ع):

الوهیت عیسی (ع) 13

محرمات:

تحلیل محرمات 12

مسیحیت:

تثلیث در مسیحیت 13

مسیحیان:

تبعیت مسیحیان از علمای مسیحیت 1 ; سرزنش مسیحیان 2 ; شرک مسیحیان 10 ; عقیده مسیحیان 4، 13 ; مسیحیان و ربوبیت عیسی (ع) 4

مشرکان: 10

یهود:

تبعیت یهود از علمای یهود 1 ; سرزنش یهود 2 ; شرک یهود 10

 

پی نوشت ها :

1. محاسن برقی، ج 1، ص 246، ح 245 ; بحارالانوار، ج 2، ص 98، ح 48.

2. تفسیر قمی، ج 1، ص 289 ; نورالثقلین، ج 2، ص 210، ح 116.