تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انفال – آیه ۹ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِذْ تَسْتَغِیثُونَ رَبَّکُمْ فَاسْتَجَابَ لَکُمْ أَنِّی مُمِدُّکُم بأَلْفٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُرْدفِینَ

[یاد کنید] وقتی را که به درگاه پروردگار خود استغاثه می کردید پس دعای شما را مستجاب کرد [و به شما وعده داد] که من به وسیله هزار فرشته که پشت سر هم خواهند بود به شما کمک خواهم کرد.

 

1 مشاهده سپاه برتر مشرکان جنگ بدر مایه نگرانی مسلمانان و احساس خطر از سوی آنان برای کیان اسلام

إذ تستغیثون ربکم

واژه «استغاثه» معمولا در موردی به کار می رود که استغاثه کننده در طلب نجات از تنگنایی شدید باشد.

 

2 مجاهدان بدر پیش از نبرد با نیایش به درگاه خدا از وی استمداد کردند.

إذ تستغیثون ربکم

«غوث» به معنای یاری کردن است و استغاثه طلب یاری و امداد است.

 

3 خداوند استغاثه مجاهدان بدر را با فرستادن هزاران فرشته اجابت کرد.

فاستجاب لکم أنی ممدکم بألف من الملئکة مردفین

«مردف» به کسی گفته می شود که دیگری را در پی خویش قرار داده باشد. بنابراین «ألف من الملئکة مردفین»، یعنی هزار فرشته که هر کدام فرشته و یا فرشته هایی را به دنبال خویش داشتند. گفتنی است معنای مذکور مبتنی بر این است که مفعول محذوف از «مردفین»، «طائفة اخری من الملئکة» باشد.

 

4 نیایش مجاهدان بدر به درگاه ربوبی و اجابت استغاثه آنان با امدادهای غیبی، نعمتی بایسته به یاد داشتن

إذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم

 

5 یادآوری امدادهای الهی به مجاهدان راه خدا مایه نهراسیدن از مقابله با دشمنان دین

إذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم

هدف از یادآوری امدادهای غیبی به مجاهدان، ترغیب مؤمنان به نهراسیدن از مبارزه با دشمنان دین است.

 

6 دعا و استغاثه آدمی به درگاه خداوند از اسباب بهره مندی وی از امدادهای الهی

إذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم

 

7 استغاثه به درگاه الهی برای رهایی از تنگناها و مشکلات، رهنمود و توصیه خداوند به انسانها

إذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم

یادآوری استغاثه مجاهدان بدر و تصریح به اجابت آن می تواند برای توصیه این نکته باشد که ای انسانها در تنگناها و بحرانهای زندگی رو به خدا آورید و از او یاری طلبید تا شما را رهایی بخشد.

 

8 حضور هزار فرشته در جنگ بدر، که هر یک فرشته و یا فرشتگانی به دنبال خویش داشتند.

بألف من الملئکة مردفین

 

9 فرشتگان از اسباب و وسائط امدادهای خداوند و تحقق یافتن اراده او

یرید اللّه أن یحق الحق بکلمته ... أنی ممدکم بألف من الملئکة مردفین

 

10 نقش بارز و سازنده نظم و انضباط در حرکتهای رزمی و صحنه های نبرد*

أنی ممدکم بألف من الملئکة مردفین

 

11 عن رسول اللّه(ص) إنه قال لأصحابه: ألستم اصحابی یوم بدر إذ أنزل اللّه فیکم «إذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم أنی ممدکم بألف من الملائکة مردفین» ... .(1)

از رسول خدا (ص) روایت شده که به اصحاب خود فرمود: آیا شما اصحاب من در روز بدر نیستید که خداوند آیه «إذ تستغیثون ... » را درباره شما نازل کرد؟

استغاثه:

آثار استغاثه 6 ; اهمیت استغاثه 7

استمداد:

اجابت استمداد 3، 4

اسلام:

تاریخ صدر اسلام 1، 2، 3، 4، 8

اعداد:

عدد هزار 8

امداد غیبی: 3، 4، 8

تقویت روحیه:

عوامل تقویت روحیه 5

جهاد:

استغاثه در جهاد 2 ; جهاد با دشمنان 5 ; دعا در جهاد 2 ; نظم در جهاد 10

خدا:

ابزار امداد خدا 9 ; استمداد از خدا 2 ; تحقق اراده خدا 9 ; توصیهخهای خدا 7 ; زمینه امداد خدا 6

دعا:

آثار دعا 6

ذکر:

آثار ذکر 5 ; ذکر امداد خدا 5 ; ذکر نعمتهای خدا 4

سختی:

استغاثه در سختی 7 ; عوامل تسهیل سختی 7

شجاعت:

عوامل شجاعت 5

غزوه بدر:

استغاثه مجاهدان غزوه بدر 2، 3، 4 ; دعای مجاهدان غزوه بدر 2، 4 ; قصه غزوه بدر 8 ; مسلمانان در غزوه بدر 1 ; مشرکان در غزوه بدر 1 ; ملائکه در غزوه بدر 2، 8

مجاهدان:

امداد به مجاهدان 5

مسلمانان:

نگرانی مسلمانان 1

ملائکه:

امداد 3، 9

نظم:

اهمیت نظم 10

 

پی‌نوشت‌ها:

1. تفسیر قمی، ج 2، ص 312 ; بحارالانوار، ج 19، ص 307، ح 51.