قُلِ اللّهُ یُنَجِّیکُم مِّنْهَا وَمِن کُلِّ کَرْبٍ ثُمَّ أَنتُمْ تُشْرِکُونَ

بگو: خداست که شما را از این [تاریکی ها] و از هر غمی نجات می دهد، باز هم شما شرک میورزید.

1 خداوند تنها نجاتبخش آدمیان از مهلکه ها و از هرگونه اندوه و سختی است.

قل من ینجیکم ... قل الله ینجیکم

2 پیامبر (ص) وظیفه دار بیان برخی از معارف به صورت طرح پرسش و ارائه پاسخ است.

قل من ینجیکم ... قل الله ینجیکم

3 طرح پرسش و ارائه پاسخ، روشی در تبیین و تبلیغ معارف دین است.

قل من ینجیکم ... قل الله ینجیکم

4 بیان نقش اختصاصی خداوند در برهه های حساس و بحرانهای زندگی برای مردم، از وظایف پیامبر (ص) و مبلغان دین است.

قل من ینجیکم ... قل الله ینجیکم

5 آدمی پس از نجات از شداید، علی رغم پیمان عدم شرک و سپاسگزاری از خداوند، پیمان شکنی می کند و مجدداً شرک میورزد.

لئن أنجنا ... قل الله ینجیکم ... ثم أنتم تشرکون

6 شرک، مصداق کامل ناسپاسی به درگاه خداوند است.

لئن أنجنا من هذه لنکونن من الشکرین. قل الله ینجیکم ... ثم أنتم تشرکون

روشن است که مصادیق ناسپاسی آدمی فراوان است. کاربرد جمله «ثم أنتم تشرکون» به جای «تکفرون» و یا «ما تشکرون» به این نکته اشعار دارد که شرک بارزترین مصداق ناسپاسی است.

7 توحید و یگانه پرستی، عالیترین جلوه شکرگزاری به درگاه خداوند است.

لئن أنجنا .... لنکونن من الشکرین ... قل الله ینجیکم ... ثم أنتم تشرکون

8 احساس بی نیازی از خداوند، زمینه غفلت از یاد او و گرایش به شرک است.

تدعونه تضرعاً و خفیة ... قل الله ینجیکم منها و من کل کرب ثم أنتم تشرکون

9 هر مرتبه از توحید مرتبه ای از شکر است. *

لنکونن من الشکرین ... ثم أنتم تشرکون

به قرینه تقابل بین «شکر» و «شرک»، شرک ناسپاسی و توحید سپاسگزاری است. بنابراین مراحل آن نیز با یکدیگر تناسب دارند.

اندوه:

عوامل نجات از اندوه 1

انسان:

عهد انسان با خدا 5; عهد شکنی انسان 5

بی نیازی:

احساس بی نیازی از خدا 8

پرسشهای دینی:

پاسخ پرسشهای دینی 1، 2

تبلیغ:

روش تبلیغ 2، 3

تعلیم:

روش تعلیم 3

توحید:

عبادی 7; مراتب توحید 9

خدا:

اختصاصات خدا 1، 4; افعال خدا 4; امدادهای خدا 1; مظاهر نجات بخشی خدا 1; نجات بخشی خدا 1

دین:

تبیین تعالیم دین 2، 3

سختی:

آثار نجات از سختی 5; عوامل تسهیل سختی 4; عوامل نجات از سختی 1

شرک:

آثار شرک 6; اجتناب از شرک 5

شکر:

بهترین شکر 7; مراتب شکر 9; مظاهر شکر 7

عهدشکنی:

با خدا 5

غفلت:

زمینه غفلت از خدا 8

کفران:

اجتناب از کفران 5; موارد کفران 6

گرایشها:

زمینه گرایش به شرک 8; گرایش به شرک 5

مبلغان:

مسؤولیت مبلغان 4

محمّد (ص):

مسؤولیت محمّد (ص) 2، 4