وَلَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِکَ فَصَبَرُواْ عَلَی مَا کُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّی أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِ اللّهِ وَلَقدْ جَاءکَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِینَ

و به یقین، پیامبرانی پیش از تو تکذیب شدند ولی بر تکذیب شدن صبر کردند، و آزار دیدند تا اینکه نصرت ما به آنان رسید. و برای کلمات خدا [در مورد نصرت انبیا] هیچ تغییر دهنده ای نیست. و قطعاً بخشی از خبرهای پیامبران به تو رسیده است.

1 گروهی از پیامبران پیشین، همچون پیامبر اکرم (ص)، مورد تکذیب مخالفان خود بودند.

و لقد کذبت رسل من قبلک

2 تکذیب پیامبر اکرم (ص)، تکرار تاریخ مبارزه با انبیای الهی است.

و لقد کذبت رسل من قبلک

3 پیامبران، آیات الهی هستند.

فإنهم لا یکذبکونک و لکن الظلمین بأیت اللّه یجحدون. و لقد کذبت رسل من قبلک

4 پیامبران گذشته در برابر تکذیب و آزارهای مخالفان خویش پایداری می کردند.

فصبروا علی ما کذبوا و أوذوا

5 ترغیب و دعوت پیامبر (ص) و مؤمنان از جانب خداوند به صبر و پایداری در برابر مخالفان

و لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا

6 پیروزی، پایانی شیرین برای صبر انبیا در برابر تکذیب و آزار مخالفان بود.

فصبروا علی ما کذبوا و أوذوا حتی أتهم نصرنا

7 نوید خداوند به یاری پیامبر اکرم(ص) در صورت پایداری و مقاومت

و لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا

8 تاریخ پیامبران گذشته و بیان پایداریهای آنان، درس آموز و سازنده است.

و لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا

9 تاریخ منبعی باارزش برای شناخت حوادث و عبرت گرفتن

و لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا

10 نوید الهی به نصرت مؤمنان در سایه صبر و مقاومت

و لقد کذبت ... فصبروا علی ما کذبوا و أوذوا حتی أتهم نصرنا

11 نصرت خداوند و امدادهای غیبی پشتوانه رسالت انبیای الهی

و لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا

12 تحقق اهداف و رسالت انبیا و پیمودن راه حق، مستلزم تحمل مشکلات است.

قد نعلم إنه لیحزنک الذی یقولون ... لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا

13 هیچ تبدیل کننده ای برای کلمات و سنتهای الهی وجود ندارد.

و لا مبدل لکلمت اللّه

14 وعده های خدا تخلف ناپذیر است.

و لقد کذبت ... حتّی أتهم نصرنا و لا مبدل لکلمت اللّه

15 حاکمیت کامل و بدون رقیب سنتهای تغییرناپذیر الهی بر جریان تاریخ

و لقد کذبت رسل من قبلک ... حتی أتهم نصرنا و لا مبدل لکلمت اللّه

جمله «لا مبدل ... » بیان قاعده و قانونی کلی در نظام جهان است، ولی چون مورد آیه بحثهای تاریخی و روند حوادث آن است، مصداق مورد نظر در آیه، این بخش از سنتهاست.

 

16 پیروزی در سایه صبر و مقاومت، سنت تغییرناپذیر خداوند است.

فصبروا علی ما کذبوا و أذوا حتی أتهم نصرنا و لا مبدل لکلمت اللّه

17 جبهه گیری در برابر حق و مبارزه با رسالتهای الهی محکوم به شکست است.

و لقد کذبت رسل من قبلک فصبروا ... حتی أتهم نصرنا و لا مبدل لکلمت اللّه

18 آیاتی از قرآن در تشریح و سرگذشت انبیای پیشین و صبر و مقاومت و پیروزی آنها قبل از سوره انعام بر پیامبر خدا نازل شده است.

فصبروا علی ما کذبوا ... و لقد جاءک من نبإی المرسلین

19 ذکر داستانهای انبیای پیشین در قرآن برای تسلی پیامبر (ص) و همچنین تأسی وی به آنان است.

و لقد کذبت ... و لقد جاءک من نبإی المرسلین

آیات خدا: 3

امداد:

بشارت به امداد 7 ; نقش امداد غیبی 11

انبیا:

اذیت به انبیا 4، 6 ; اطاعت از انبیا 19 ; الگوگیری از انبیا 8 ; امداد به انبیا 11 ; انبیا در تاریخ 1 ; پشتوانه انبیا 11 ; پیروزی انبیا 18 ; تاریخ انبیا 18، 19 ; تکذیب انبیا 1، 4، 6 ; زمینه تحقق اهداف انبیا 12 ; صبر انبیا 4، 6، 8، 18 ; عوامل پیرزی انبیا 6 ; مبارزه با انبیا 2 ; مقامات انبیا 3

باطل:

شکست باطل 17

پیروزی:

زمینه پیروزی 16

تاریخ:

تکرار تاریخ 1، 2 ; عبرت از تاریخ 8، 9 ; فواید تاریخ 9 ; قانونمندی تاریخ 15

حق:

شکست حق ستیزی 17

خدا:

بشارت خدا 7، 10 ; تشویقهای خدا 5 ; حاکمیت سنتهای خدا 15 ; حتمیّت سنتهای خدا 13، 15 ; حتمیّت وعدهخهای خدا 14 ; سنتهای خدا 16 ; نقش امدادهای خدا 11

ذکر:

فلسفه ذکر تاریخ 19

سختی:

آثار تحمل سختی 12

شناخت:

منابع شناخت 9

صبر:

آثار صبر 6، 7، 10، 12، 16 ; تشویق به صبر 5

عبرت:

عوامل عبرت 8، 9

قرآن:

فلسفه قصهخهای قرآن 19

کلمات اللّه:

تبدیل کلمات اللّه 13

مؤمنان:

امداد به مؤمنان 10 ; بشارت به مؤمنان 10 ; تشویق مؤمنان 5

محمّد(ص):

امداد به محمّد(ص) 7 ; تشویق محمّد(ص) 5 ; تکذیب محمّد(ص) 1، 2 ; دلداری به محمّد(ص) 19