وَمِنْهُم مَّن یَسْتَمِعُ إِلَیْکَ وَجَعَلْنَا عَلَی قُلُوبهِمْ أَکِنَّةً أَن یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِن یَرَوْاْ کُلَّ آیَةٍ لاَّ یُؤْمِنُواْ بهَا حَتَّی إِذَا جَآؤُوکَ یُجَادلُونَکَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُواْ إِنْ هَذَآ إِلاَّ أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ

و برخی از آنان کسانی هستند که [هنگام قرائت قرآن] به تو گوش می دهند ولی ما [به سبب اصرارشان بر گناه] سرپوش هایی بر قلب هایشان نهاده ایم که آن را نمی فهمند و گوش هایشان را سنگین کرده ایم [که آن را نمی شنوند] و اگر هر آیتی را ببینند به آن ایمان نمی آورند تا آنجا که وقتی نزدت می آیند و می خواهند با تو جدال کنند آنان که کفر ورزیده اند می گویند: این (قرآن) جز افسانه های پیشینیان نیست.

1 برخی مشرکان، علی رغم گوش فرادادن به کلام پیامبر (ص)، از فهم آن عاجزند.

و منهم من یستمع الیک و جعلنا علی قلوبهم أکنة أن یفقهوه و فی ءاذانهم وقرا

مرجع ضمیر «منهم»، به قرینه آیات گذشته، مشرکان است.

2 اصرار بر کفر و شرک از سر حق ستیزی، موجب افکنده شدن حجاب بر دل و سنگینی بر گوش آدمی است.

و جعلنا علی قلوبهم أکنة أن یفقهوه و فی ءاذانهم وقرا

«اصرار» و «حق ستیزی» از جملات دیگر آیه، مانند «کل ءایة ... » و «یجادلونک ... »، استفاده شده است.

3 خداوند افکننده حجابهایی متعدد بر دل، و سنگینی بر گوش گروهی از کافران است.

و جعلنا علی قلوبهم أکنة أن یفقهوه و فی ءاذانهم وقرا

4 محرومیت مشرکان حق ناپذیر از فهم حقایق و معارف الهی نتیجه عملکرد خود آنهاست.

و جعلنا علی قلوبهم أکنة أن یفقهوه و فی ءاذانهم وقرا

توصیف مشرکان به «فی ءاذانهم وقرا و إن یروا ... یجادلونک ... » گویای نقش و تأثیر این عوامل در مهر خوردن به دلهای آنان است. چنانکه موصول «یقول الذین کفروا» به جای ضمیر برای اشاره به همین جهت است.

5 گوش، ابزار شناخت و قلب و دل، جایگاه فهم

و منهم من یستمع الیک و جعلنا علی قلوبهم أکنة أن یفقهوه و فی ءاذانهم

6 برخی مشرکان با دیدن هر گونه معجزه و آیت الهی ایمان نخواهند آورد.

و إن یروا کل ءایة لایؤمنوا بها

7 افکنده شدن حجاب بر اندیشه و قلب آدمی، زمینه انکار هر گونه معجزه و آیت الهی است.

و جعلنا علی قلوبهم أکنة أن یفقهوه ... و إن یروا کل ءایة لایؤمنوا بها

8 مشرکان به هنگام حضور در نزد پیامبر (ص)، از سر لجاج و انکار به مجادله درباره قرآن و رسالت آن حضرت می پرداختند.

حتی إذا جاءوک یجدلونک یقول الذین کفروا

9 مشرکانی که صرفاً برای مجادله در محضر پیامبر (ص) حاضر می شدند، در نهایت عناد و لجاجت قرار داشتند.

حتی إذا جاءوک یجدلونک

10 افسانه خواندن قرآن، از شیوه های مبارزه کافران و مشرکان با اسلام

حتی إذا جاءوک یجدلونک یقول الذین کفروا إن هذا إلا أسطیر الأولین

11 روحیه جدال و لجاجت، مانع از درک و پذیرش حق است.

حتی إذا جاءوک یجدلونک یقول الذین کفروا إن هذا إلا أسطیر الأولین

12 ناتوانی کافران از مقابله با قرآن و پیامبر اکرم (ص)

حتی إذا جاءوک یجدلونک یقول الذین کفروا إن هذا إلا أسطیر الأولین

پناه بردن مشرکان به جدل و اتهام، گویای این است که هیچ راه منطقی و صحیحی برای مقابله با قرآن و پیامبر (ص) وجود نداشته است.

13 قرآن برای مشرکان زیبا و جذاب بوده است.

یقول الذین کفروا إن هذا إلا أسطیر الأولین

«أساطیر» به معنی سخن زینت شده و زیبا آمده است. «سطر فلان علی فلان إذا زخرف له الأقاویل و نمقها». (لسان العرب).

14 لزوم آگاهی پیامبر (ص) و رهبران الهی از روحیات کفار و مخالفین و ترفندهای آنان

و منهم من یستمع الیک ... إن هذا إلا أسطیر الأولین

آیه مورد بحث و آیه قبل در بیان روحیات مخالفان قرآن و روشهای آنان است. از این بیان می توان دریافت که اطلاع بر رفتارها و افکار مخالفین قرآن تا چه اندازه اهمیت دارد.

15 اسطوره خواندن قرآن و جدال و سرسختی در برابر آن، کفرورزی است.

یقول الذین کفروا إن هذا إلا أسطیر الأولین

16 شرک، کفرورزی و مشرک، کافر است.

و اللّه ربنا ما کنا مشرکین ... یقول الذین کفروا

مرجع ضمیر «منهم من یستمع» در صدر آیه، مشرکان مطرح شده در آیات قبل است. و از آنجا که در پایان آیه از همان گروه با توصیف «الذین کفروا» یاد شده، که در حقیقت اظهار در مورد اضمار است برداشت فوق به دست می آید.

آیات خدا:

زمینه تکذیب آیات خدا 7

حق:

آثار حق ستیزی 2 ; موانع درک حق 11 ; موانع قبول حق 11

خدا:

افعال خدا 3

دشمنخشناسی:

اهمیت دشمنخشناسی 14

دین:

محرومیت از فهم دین 4

رهبری:

دشمنخشناسی رهبری 14 ; مسؤولیت رهبری دینی 14

شرک:

آثار اصرار بر شرک 2 ; کفر شرک 16

شناخت:

ابزار شناخت 5 ; موانع شناخت 4

عمل:

آثار عمل 4

فهم:

جایگاه فهم 5

قرآن:

تکذیب قرآن 8 ; تهمت افسانه بودن قرآن 10، 15 ; جذّابیت قرآن 13 ; عظمت قرآن 13 ; قرآن و مشرکان 13 ; مبارزه با قرآن 10، 12، 15

قلب:

آثار ختم قلب 7 ; عوامل ختم قلب 2، 3 ; نقش قلب 5

کافران:

ختم قلب کافران 3 ; روش مبارزه کافران 10 ; سنگینی گوش کافران 3 ; عجز کافران 12 ; کافران و قرآن 10، 12 ; کافران و محمّد (ص) 12

کفر:

آثار اصرار بر کفر 2 ; موارد کفر 15، 16

گوش:

موجبات سنگینی گوش 2 ; نقش گوش 5

لجاجت:

آثار لجاجت 11

مجادله:

آثار مجادله 11

محمّد (ص):

تکذیب محمّد (ص) 8 ; دشمنان محمّد (ص) 9 ; مبارزه با محمّد (ص) 12 ; مجادله با محمّد (ص) 8، 9 ; مسؤولیت محمّد (ص) 14

مشرکان:

حق ناپذیری مشرکان 6 ; ختم قلب مشرکان 6 ; دشمنی مشرکان صدر اسلام 9 ; روش مبارزه مشرکان 10 ; ضعف فهم مشرکان 1 ; لجاجت مشرکان صدر اسلام 8، 9 ; مجادله مشرکان صدر اسلام 8، 9 ; محرومیت مشرکان 4 ; مشرکان حق ناپذیر 4 ; مشرکان و اسلام 10 ; مشرکان و قرآن 8 ; مشرکان و محمّد (ص) 1، 8، 9

معجزه:

زمینه انکار معجزه 7