تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء– آیه 96– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

حَتَّی إِذَا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن کُلِّ حَدَبٍ یَنسلُونَ

کارها به همین منوال ادامه دارد] تا وقتی که [سدّ ]یأجوج و مأجوج گشوده شود در حالی که آنها از هر بلندی سرازیر می شوند.

1- سنت الهی بر ثبت اعمال مؤمنان برای پاداش و محرومیت هلاک شدگان از بازگشت به دنیا، تا خروج یأجوج و مأجوج (انقراض دنیا) ادامه خواهد داشت.

فمن یعمل ... و حرم علی ... حتّی إذا فتحت یأجوج و مأجوج

برداشت یاد شده مبتنی بر این است که «حتی» معنای غایت را افاده کند. البته میان اهل ادب در افاده آن برای غایت، اختلاف نظر وجود دارد; ولی از سیاق و آهنگ آیه، غایت قابل استفاده است. براین اساس «حتّی إذا فتحت...» غایت برای «فمن یعمل من الصالحات... و حرام علی قریة...» خواهد بود. گفتنی است که نوع مفسران بر آنند که مقصود از یأجوج و مأجوج، دوگروه از مردمی هستند که در آخر الزمان ظاهر می شوند و به تاخت وتاز و فتوحات دست می زنند و پس از مرگ آنان، عمر دنیا به پایان می رسد.

2- اختلافات دینی پیروان ادیان الهی در مسأله توحید، تا خروج یأجوج و مأجوج (انقراض دنیا) ادامه خواهد داشت.

و تقطّعوا أمرهم بینهم ... حتّی إذا فتحت یأجوج و مأجوج

برداشت یاد شده مبتنی بر این است که «حتّی» غایت برای «و تقطّعوا أمرهم بینهم» باشد.

3- تمامی راه های فتوحات به روی یأجوج و مأجوج در آینده باز خواهد شد و آنان از هر قلّه، ارتفاع و بلندی های زمین با سرعت خواهند گذشت.

حتّی إذا فتحت یأجوج و مأجوج و هم من کلّ حدب ینسلون

«حدب» به معنای جاهای مرتفع و بلند زمین است و «نسل» (ماده «ینسلون») در اصل به معنای جدا شدن از شیء است و هرگاه این ماده در باره رونده به کار رود، به معنای حرکت سریع خواهد بود. پس «ینسلون»; یعنی، به سرعت می روند و می تازند.

4- پیش گویی قرآن به هجوم سریع و فتوحات فراگیر یأجوج و مأجوج در سراسر زمین در آینده

حتّی إذا فتحت یأجوج و مأجوج و هم من کلّ حدب ینسلون

اضافه شدن لفظ عموم «کلّ» بر اسم نکره «حدب» بیانگر این است که ماجرای یأجوج و مأجوج مربوط به سرزمین خاصی نیست; بلکه شامل تمامی سرزمین ها و جهانی خواهد بود.

امتها

بازگشت امتها ی هلاک شده 1; تداوم اختلاف دینی امتها 2

بازگشت به دنیا 1

استحاله بازگشت به دنیا 1

توحید

اختلاف در توحید 2

خدا

سنتهای خدا 1

قرآن

پیشگویی قرآن 4

مأجوج

پیروزی مأجوج 3، 4; خروج مأجوج 1، 2; قصه مأجوج 3; وسعت هجوم مأجوج 4; هجوم مأجوج 3

مؤمنان

پاداش مؤمنان 1; ثبت عمل مؤمنان 1

یأجوج

پیروزی یأجوج 3، 4; خروج یأجوج 1، 2; قصه یأجوج 3; وسعت هجوم یأجوج 4; هجوم یأجوج 3