وَإِبْرَاهِیمَ الَّذی وَفَّی

و [نیز از آنچه در صحیفه های] ابراهیم است که [به عهدش] وفا کرد.

 

1 - تلاش کامل و پیگیر حضرت ابراهیم(ع)، در ادای رسالت

 

و إبرهیم الذی وفّی

 

2 - کتاب آسمانی حضرت ابراهیم(ع)، دارای صحیفه ها و الواح متعدد

 

فی صحف موسی . و إبرهیم

 

3 - امتیاز ویژه حضرت ابراهیم(ع)، در بارگاه قرب الهی

 

و إبرهیم الذی وفّی

ذکر «الذی وفّی» نشانگر این است که وفای به عهد از سوی ابراهیم(ع)، آن حضرت را به مرتبتی والا در پیشگاه خداوند رسانده و دارای امتیازی ویژه نمود.

 

4 - اصول تعالیم صحف حضرت ابراهیم(ع)، مطرح برای مردم عصر نزول قرآن

 

أم لم ینبّأبما فی صحف موسی . و إبرهیم

از استفهام توبیخی در «أم لم ینبّأ»، استفاده می شود که اصول معارف صحف ابراهیم(ع) ـ همانند تورات ـ امری شناخته شده برای مردم عصر بعثت بوده است.

 

5 - احترام و موقعیت حضرت ابراهیم(ع)، نزد مشرکان صدراسلام

 

أم لم ینبّأ... و إبرهیم الذی وفّی

توبیخ شدن مردم عصر نزول، به خاطر توجه نکردن به پیام آسمانی ابراهیم(ع)، نشانگر آن است که آن حضرت در میان آنان موقعیت ویژه ای داشت.

 

6 - وفای به عهد الهی، ملاک ارزش و تعالی بخش انسان

 

و إبرهیم الذی وفّی

 

7 - اهمیت دین ابراهیم و موسی(ع)، در میان مشرکان صدراسلام

 

أم لم ینبّأ بما فی صحف موسی و إبرهیم

از تخصیص به ذکر صحف موسی و ابراهیم(ع)، مطلب بالا استفاده می شود.

 

8 - «عن أبی حمزه عن أبی جعفر(ع) قال قلت له: ما عنی بقوله «و إبراهیم الذی وفّی» قال کلمات بالغ فیهنّ، قلت: و ما هنّ قال کان إذا أصبح قال: أصبحت و ربّی محموداً، أصبحت لا اُشرک باللّه شیئاً و لا أدعوا إلـهاً و لا اتّخذ من دونه ولیّاً ـ ثلاثاً ـ و إذا أمسی قالها ثلاثاً، قال: فأنزل اللّه عزّوجلّ فی کتابه «و إبراهیم الذی وفّی»...;(1)

 

ابی حمزه گوید: به امام باقر(ع) عرض کردم: خداوند از این سخن «و إبراهیم الذی وفّی» چه قصد کرده است؟ فرمود: کلماتی بود که ابراهیم(ع) مکرر آنها را می خواند. عرض کردم: آن کلمات چه بود؟ فرمود: چون وارد صبح می شد، می گفت: «أصبحت و ربّی محموداً...» و این کلمات را [صبحگاهان] سه بار تکرار می کرد و چون وارد شب می شد، سه بار همان کلمات را می گفت. امام فرمود: پس خداوند در کتاب خود نازل فرمود: «و إبراهیم الذی وفّی».

 

9 - «عن أبی امامة قال رسول اللّه أتدرون ما قوله «و إبراهیم الذی وفّی» قالوا: اللّه و رسوله أعلم، قال: وفّی عمل یومه بأربع رکعات کان یصلّیهنّ من أول النهار...;(2)

 

از ابی امامه نقل شده که گفت: رسول خدا(ص) فرمود: آیا می دانید مراد از این سخن خدواند «و إبراهیم الذی وفّی» چیست؟ گفتند: خدا و رسولش آگاه ترند، حضرت فرمود: ابراهیم عمل خود را با چهار رکعت نماز ـ که اول روز می خواند ـ کامل می کرد...».

ابراهیم(ع)

احترام ابراهیم(ع) 5; اذکار ابراهیم(ع) 8; اهمیت دین ابراهیم(ع) 7; تقرب ابراهیم(ع) 3; رسالت ابراهیم(ع) 1; عمل به تکلیف ابراهیم(ع) 1، 8، 9; فضایل ابراهیم(ع) 3; موقعیت اجتماعی ابراهیم(ع) در صدراسلام 5

ارزیابی

ملاک ارزیابی 6

روایت 8، 9

صحف ابراهیم

صحف ابراهیم در صدراسلام 4; ویژگیهای صحف ابراهیم 2

عهد

ارزش وفای به عهد 6

مشرکان

بینش مشرکان صدراسلام 5

یهودیت

اهمیت یهودیت 7

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 2، ص 535، ح 38; نورالثقلین، ج 5، ص 168، ح 85.

2. الدرّالمنثور، ج 7، ص 660.