وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَابًا

و ما هر چیزی را چنان که باید ضبط و احصا کرده ایم.

 

1 - آمار تمامی موجودات هستی به طور دقیق در اختیار خداوند و احاطه علمی او است.

 

و کلّ شیء أحصینـه

«احصاء» از «حصی» (ریگ) مشتق شده است; به این لحاظ که برای شمردن از ریگ استفاده می شد (مفردات راغب). احصای همه چیز، به معنای احاطه علمی خداوند به آنها است.

 

2 - خداوند، همه چیز را به صورت نوشته و تحت حفاظت خویش، باقی نگه می دارد.

 

و کلّ شیء أحصینـه کتـبًا

«کتاباً»، (مانند «کتابة»)، مصدر «کتب» و حال یا مفعول مطلق است. در صورت اول به معنای «مکتوب» است و در صورت دوم «احصاءَ کتاب» (شمارشی به گونه نوشتن) بوده است. «نوشتن هر چیز» ـ به هر معنایی باشد ـ حاکی از نوعی بقای آن است.

 

3 - هیچ یک از کردار و پندارهای انسان ها نابود نمی شود و در نامه عمل آنان باقی می ماند.

 

و کلّ شیء أحصینه کتبا

«کلّ شیء» ممکن است جمع عرفی باشد; یعنی، هر چیزی که در ثواب و عقاب مؤثر است. به قرینه دو آیه قبل، باور نداشتن معاد و نیز تکذیب آیات الهی، از جمله آنها است.

 

4 - مجازات هر کس در جهان آخرت، براساس کردارها و عقاید او است.

 

و کلّ شیء أحصینـه کتـبًا

بیان ثبت همه چیز ـ که مصداق یقینی آن به قرینه آیات پیشین، کردار و عقیده جهنمیان است ـ در واقع تهدیدی برای خطاکاران و هشدار به همه انسان ها است که افکار و رفتارشان، روزی بر آنان عرضه خواهد شد و ایشان کیفر آن را خواهند دید.

 

5 - وجود نظم و حساب در موجودات جهان

 

و کلّ شیء أحصینـه

 

6 - احاطه علمی خداوند به همه موجودات، پشتوانه دقیق بودن حسابرسی اعمال در قیامت

 

لایرجون حسابًا ... و کلّ شیء أحصینـه کتـبًا

 

7 - موجودات جهان، محدود و متناهی اند.

 

و کلّ شیء أحصینـه کتـبًا

امکان احاطه بر هر چیز و احصای آن، نشان محدود بودن آن است.

 

8 - مجازات الهی، در انتظار منکران معاد و تکذیب کنندگان آیات او است.

 

إنّهم کانوا ... و کلّ شیء أحصینـه کتـبًا

جمله «وکلّ شیء ...»، ـ پس از بیان انکار معاد و تکذیب آیات از سوی طغیانگران ـ تهدید آنان به مجازات در آخرت است.

آفرینش

نظم آفرینش 5

آیات خدا

کیفر مکذبان آیات خدا 8

خدا

وسعت علم خدا 1، 2، 6

عذاب

اهل عذاب 8

عقیده

آثار اخروی عقیده 4

عمل

آثار اخروی عمل 4; بقای عمل 3; ثبت عمل 3; حسابرسی اخروی عمل 6

معاد

کیفر مکذبان معاد 8

موجودات

آمار موجودات 1; بانک اطلاعات موجودات 2; محدودیت موجودات 7

نامه عمل 3

نظام کیفری 4